Ocena aktywności transaminaz (TA), zwanych także aminotransferazami czy potocznie próbami wątrobowymi, jest niemalże rutynowo zlecana w toku diagnostyki wielu objawów oraz jako element okresowo wykonywanych badań kontrolnych u zdrowych osób. Postępowanie takie pozwala na rozpoznanie wielu chorób wątroby w początkowej fazie; często przebiegają one wówczas skąpoobjawowo lub zupełnie bezobjawowo. Ich liczba jest bardzo znaczna, warto wymienić tylko: niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD – non-alcoholic fatty liver disease), wirusowe zapalenia wątroby (WZW), choroby autoimmunizacyjne, wrodzone wady metabolizmu czy chorobę Wilsona. Hipertransaminazemia (HTA) może towarzyszyć także wielu chorobom niehepatologicznym, w tym: celiakii, cukrzycy czy zaburzeniom funkcji tarczycy.

Na aktywność enzymów wątrobowych ma również wpływ bardzo wiele niegroźnych i przemijających czynników, często zupełnie nieistotnych z punktu widzenia długofalowego dobrostanu pacjenta. Dość wymienić tu choćby szczepienia czy banalne wirusowe zakażenia dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego.

Diagnostyka zwiększonej aktywności TA może więc nastręczać wielu trudności, generować znaczne koszty oraz stanowić istotne obciążenie dla pacjenta związane choćby z licznymi pobraniami krwi. Kluczowe jest zatem dopasowanie jej szybkości i intensywności do określonej sytuacji klinicznej. Brakuje powszechnie uznanego algorytmu postępowania w HTA u dzieci, a dostępne zalecenia opierają się na opinii poszczególnych ekspertów czy ośrodków^1,2. Niniejszy artykuł stanowi propozycję praktycznego podejścia do tego zagadnienia z punktu widzenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub pracującego w szpitalu, na oddziale niezajmującym się na co dzień chorobami wątroby. Przyjęta forma pytań i odpowiedzi ma przeprowadzić czytelnika krok po kroku przez problem HTA u dzieci.

Czym są transaminazy i hipertransaminazemia?

Transaminazy to grupa enzymów katalizujących przenoszenie (transaminację) grup α-aminowych z α-aminokwasów na α-ketokwasy. Największe znaczenie mają dwie cząsteczki: aminotransferaza alaninowa (AlAT – alanine aminotransferase) i aminotransferaza a...

W przebiegu większości chorób wątroby, szczególnie u dzieci, stosunek AspAT/AlAT (tzw. wskaźnik de Ritisa) wynosi <1. Wyjątek stanowi alkoholowa choroba wątroby – w jej zaawansowanej fazie nierzadki jest niedobór witaminy B6, co ma negatywny wpływ...