Wakcynologia
Szczepienia przeciwko HPV z punktu widzenia ginekologa dziecięcego
lek. Karolina Bednarz
prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop
- Skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek przeciwko HPV w świetle badań klinicznych
- Program szczepień przeciwko HPV w praktyce
- Rola lekarzy w edukacji oraz profilaktyce pierwotnej raka szyjki macicy w Polsce
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus) jest przyczyną 5% nowotworów na świecie1. Są to przede wszystkim: rak szyjki macicy, prącia, sromu, pochwy, odbytu, części ustnej gardła, a także spojówki1,2. HPV należy do rodziny Papillomaviridae i jest nieotoczkowym, dwuniciowym wirusem DNA3. Zidentyfikowano ponad 200 jego typów, które zostały podzielone na typy niskiego (low risk) i wysokiego ryzyka (high risk) rozwoju zmian nowotworowych4.
Epidemiologia
Typy HPV niskiego ryzyka są nazywane również nieonkogennymi. Należą do nich m.in. najczęściej występujące typy 6 i 11. Zakażenie nimi może objawiać się brodawkami narządów płciowych, a dodatkowo powodować zmiany w komórkach szyjki macicy. Typy HPV wysokiego ryzyka, inaczej określane jako onkogenne, są silnie związane z rakiem szyjki macicy, gardła, odbytu, pochwy, sromu i prącia. Najczęstsze z nich to 16 i 18, ale należą do nich także rzadziej występujące typy 31, 33, 45, 52 i 585. Ponad 95% przypadków raka szyjki macicy jest związanych z zakażeniem HPV, przy czym ponad 85% przypadków i zgonów odnotowuje się w krajach o niskich i średnich dochodach1. Na całym świecie co roku rejestrowanych jest około 30 000 przypadków raka płaskonabłonkowego odbytu spowodowanego przez HPV6.
Budowa
Wirus brodawczaka ludzkiego charakteryzuje się cząstkami o średnicy około 60 nm, które składają się z 72 pentamerycznych kapsomerów otaczających dwuniciowe DNA. Materiał genetyczny HPV zawiera region regulacyjny, dwa białka strukturalne (L1 i L2) oraz kilka wczesnych białek (E1-E7), które uczestniczą w replikacji wirusa i kancerogenezie. Białko L1 jest głównym składnikiem kapsydu, natomiast białko L2 mniejszym białkiem strukturalnym, które tworzy kapsomer. Białko L1 samodzielnie formuje cząstki podobne do wirusa (VLP – virus-like particles), co stanowi podstawę obecnie dostępnych szczepionek przeciwko HPV. Po podaniu szczepionki organizm wytwarza przeciwciała neutralizujące, które zapobiegają zakażaniu komórek biorcy przez wirus7.
Preparaty dostępne na rynku
Na świecie dostępnych jest 6 zatwierdzonych szczepionek przeciwko HPV, w tym: 3 szczepionki dwuwalentne, 2 szczepionki czterowalentne oraz jedna szczepionka dziewięciowalentna. Pierwsze badania koncentrowały się na preparatach Gardasil® i Cervarix...
