Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus) jest przyczyną 5% nowotworów na świecie¹. Są to przede wszystkim: rak szyjki macicy, prącia, sromu, pochwy, odbytu, części ustnej gardła, a także spojówki^1,2. HPV należy do rodziny Papillomaviridae i jest nieotoczkowym, dwuniciowym wirusem DNA³. Zidentyfikowano ponad 200 jego typów, które zostały podzielone na typy niskiego (low risk) i wysokiego ryzyka (high risk) rozwoju zmian nowotworowych⁴.

Epidemiologia

Typy HPV niskiego ryzyka są nazywane również nieonkogennymi. Należą do nich m.in. najczęściej występujące typy 6 i 11. Zakażenie nimi może objawiać się brodawkami narządów płciowych, a dodatkowo powodować zmiany w komórkach szyjki macicy. Typy HPV wysokiego ryzyka, inaczej określane jako onkogenne, są silnie związane z rakiem szyjki macicy, gardła, odbytu, pochwy, sromu i prącia. Najczęstsze z nich to 16 i 18, ale należą do nich także rzadziej występujące typy 31, 33, 45, 52 i 58⁵. Ponad 95% przypadków raka szyjki macicy jest związanych z zakażeniem HPV, przy czym ponad 85% przypadków i zgonów odnotowuje się w krajach o niskich i średnich dochodach¹. Na całym świecie co roku rejestrowanych jest około 30 000 przypadków raka płaskonabłonkowego odbytu spowodowanego przez HPV⁶.

Budowa

Wirus brodawczaka ludzkiego charakteryzuje się cząstkami o średnicy około 60 nm, które składają się z 72 pentamerycznych kapsomerów otaczających dwuniciowe DNA. Materiał genetyczny HPV zawiera region regulacyjny, dwa białka strukturalne (L1 i L2) oraz kilka wczesnych białek (E1-E7), które uczestniczą w replikacji wirusa i kancerogenezie. Białko L1 jest głównym składnikiem kapsydu, natomiast białko L2 mniejszym białkiem strukturalnym, które tworzy kapsomer. Białko L1 samodzielnie formuje cząstki podobne do wirusa (VLP – virus-like particles), co stanowi podstawę obecnie dostępnych szczepionek przeciwko HPV. Po podaniu szczepionki organizm wytwarza przeciwciała neutralizujące, które zapobiegają zakażaniu komórek biorcy przez wirus⁷.

Preparaty dostępne na rynku

Na świecie dostępnych jest 6 zatwierdzonych szczepionek przeciwko HPV, w tym: 3 szczepionki dwuwalentne, 2 szczepionki czterowalentne oraz jedna szczepionka dziewięciowalentna. Pierwsze badania koncentrowały się na preparatach Gardasil® i Cervarix...