Zapalenia pochwy i sromu są jedną z częstszych przyczyn konsultacji ginekologicznych nastolatek. Proces dojrzewania wiąże się z istotną zmianą sytuacji hormonalnej dziewczynki, a tym samym wpływa na rodzaj obserwowanych w tej grupie wiekowej zapaleń. Częściej rozpoznawane są bakteryjna waginoza, grzybica czy też infekcje przenoszone drogą płciową. Nadal jednak mogą występować nieswoiste zapalenia pochwy i sromu.

Czynniki ochronne

Flora fizjologiczna pochwy

Dojrzewanie płciowe wiąże się ze wzrostem stężenia estrogenów, co w istotny sposób wpływa na florę bakteryjną pochwy. Głównym jej składnikiem stają się wówczas bakterie z rodzaju Lactobacillus. Stanowią one pierwszą barierę ochronną przed zasiedleniem pochwy przez bakterie potencjalnie chorobotwórcze. Wynika to z ilościowej dominacji pałeczek kwasu mlekowego, które blokują miejsca przylegania do komórek nabłonka oraz stymulują układ odpornościowy. Lactobacillus mają także zdolność produkcji kwasu mlekowego, dzięki któremu utrzymywany jest kwaśny odczyn (pH 3,5-4,2) zabezpieczający przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Ponadto niektóre gatunki pałeczek kwasu mlekowego mają również zdolność produkcji nadtlenku wodoru (H₂O₂). Nadtlenek wodoru hamuje rozwój bakterii beztlenowych. Lactobacillus wytwarza także substancje przeciwbakteryjne, tzw. bakteriocyny: laktocydynę czy acidofilinę. Bakterie te są obecne już u dziewcząt, u których thelarche odpowiada stadium III w skali Tannera. Zaczynają dominować szczepy podobne do obserwowanych u dorosłych kobiet (Lactobacillus crispatus, Lactobacillus gasseri, Lactobacillus iners, Lactobacillus jensenii), ale pH pochwy pozostaje początkowo wyższe niż 4. Oprócz tego obecne są także inne rodzaje bakterii, tj.: Streptococcus sp., Atopobium, Bifidobacterium¹.

Inne czynniki

Zachodzące zmiany hormonalne mają również wpływ na nabłonek pochwy, który staje się grubszy. Niezwykle ważnym elementem ochronnym jest śluz produkowany głównie przez gruczoły szyjki macicy. Stanowi on filtr zatrzymujący patogeny oraz uczestniczy w produkcji substancji antybakteryjnych (np. laktoferyny) i przeciwciał. Wraz z estrogenizacją środowiska pochwy staje się on bogatszy w glikogen. Lokalny system odpornościowy również dojrzewa i jest kolejnym elementem ochronnym. Istotne są ponadto zmiany w budowie zewnętrznych narządów płciowych – wargi sromowe większe stopniowo zyskują wyściółkę tłuszczową, pojawia się owłosienie łonowe, a także wydłuża się odległość między wejściem do pochwy a odbytem (krocze)².