Prawo do dokumentacji medycznej jest jednym z praw pacjenta przewidzianych ustawą z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przedmiotem niniejszego syntetycznego opracowania jest odpowiedź na pytanie, czy podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może wymagać od pacjenta złożenia wniosku o udzielenie dostępu lub wydanie odpisu dokumentacji medycznej w konkretnej formie, np. tylko pisemnej.
Rozwiązania tak postawionego problem należy szukać w orzecznictwie sądowym. W jednej z rozpoznawanych przez sądy administracyjne spraw podmiot leczniczy, w związku z protestem lekarzy i zamknięciem przychodni, wymagał od pacjentów składania wniosków o dostęp do dokumentacji medycznej pisemnie, e-mailowo lub telefonicznie. W dniach zamknięcia przychodni (z powodu protestu personelu medycznego) podmiot leczniczy nie zapewnił dyżuru umożliwiającego składanie wniosków o dostęp do dokumentacji medycznej w inny sposób, np. ustnie. Brak zapewnienia dyżuru oznaczał także wyłączenie możliwości uzyskania dostępu do dokumentacji w okresie protestu.

Rzecznik Praw Pacjenta uznał taką praktykę za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów, a jego stanowisko podzieliły Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (wyrok WSA w Warszawie z 19 lutego 2016 roku, sygn. akt VII SA/Wa 2537/15) oraz Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok NSA z 8 września 2016 roku, sygn. akt II OSK 1134/16). Należy stwierdzić zatem, że wybór formy żądania należy do pacjenta i narzucanie ograniczeń w realizowaniu praw pacjenta w tym aspekcie jest niedopuszczalne. Przypomnijmy – zgodnie z przepisami dokumentacja medyczna jest udostępniana:

1. do wglądu, w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, z wyłączeniem medycznych czynności ratunkowych, albo w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, z zapewnieniem pacjentowi lub innym uprawnionym organom lub podmiotom możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć;
2. przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku;
3. przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przypadku gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta;
4. za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej;
5. na informatycznym nośniku danych.

Należy przy tym pamiętać, że:
a) dokumentacja medyczna prowadzona w postaci papierowej może być udostępniona przez sporządzenie kopii w formie odwzorowania cyfrowego (skanu) i przekazana za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych, jeżeli przewiduje to regulamin organizacyjny podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych;
b) zdjęcia rentgenowskie wykonane na kliszy, przechowywane przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, są udostępniane za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu;
c) w orzecznictwie sądowym faksu nie uznaje się za rodzaj środka komunikacji elektronicznej – por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 grudnia 2006 roku III SA/Wa 1836/06.