pod redakcją
prof. dr. hab. med. Jerzego Samochowca

Październik: nr 7 (46) 2012

Szanowni Państwo,
chciałbym podziękować Redakcji „Medycyny po Dyplomie” za inicjatywę publikacji zeszytu edukacyjnego poświęconego schizofrenii. W medycynie, także i w psychiatrii, postęp dokonuje się stale, a jak mawiano „w postępie nauki nie tyle przeszkadza opór w przyjmowaniu nowych faktów i idei, ile trudności w pozbywaniu się starych...”. Przedstawiamy więc zasady rozpoznawania schizofrenii i stanów prodromalnych, których wychwycenie jest coraz większym wyzwaniem dla lekarzy. Omawiamy metody leczenia zgodne z zasadami medycyny opartej na dowodach oraz z najnowszymi standardami, których publikacji w polskim piśmiennictwie doczekaliśmy się w ubiegłym roku. Primum non nocere – kolejny artykuł poświęcony jest zatem działaniom niepożądanym leków stosowanych w schizofrenii. Mogą one zniweczyć nawet największy trud terapeutyczny i doprowadzić do przerwania leczenia przez pacjenta. Według badania ADHES leczenie schizofrenii przerywa 61% pacjentów, najczęściej z powodu braku poczucia choroby, trudnych do zniesienia objawów niepożądanych oraz uciążliwej konieczności codziennego przyjmowania leku. Problem ten dotyczy głównie młodych pacjentów, dla których stygmatyzacja i odrzucenie społeczne z powodu działań niepożądanych leków stają się życiową katastrofą. Stosowanie nowoczesnych form farmakoterapii generuje oszczędności na skutek zmniejszenia liczby nawrotów choroby i czasu ich trwania, a tym samym zmniejszenia częstości i czasu hospitalizacji. Pozwala to na wcześniejszą rehabilitację społeczną, zawodową i edukacyjną chorych. W Polsce tylko ok. 10% pacjentów ze schizofrenią pracuje zawodowo, 75% pacjentów korzysta z renty inwalidzkiej, a przecież schizofrenia nie jest chorobą, która musi prowadzić do inwalidztwa. Koszty pośrednie związane są z leczeniem powikłań, zwolnieniami lekarskimi, rentami, niezdolnością do pracy, przedwczesną śmiercią, i zwiększają się nieproporcjonalnie szybko w stosunku do oszczędności wynikających z ordynowania tańszych leków. Zdaniem specjalistów ok. 75% pacjentów leczonych w poradniach zdrowia psychicznego powinno zostać włączonych do programów pracy i rehabilitacji społeczno-zawodowej. Warto zastanowić się, co będzie lepszą inwestycją: renty inwalidzkie i pomoc społeczna dla coraz młodszej i liczniejszej grupy chorych czy nowoczesne leczenie, które umożliwi pacjentom powrót do aktywnego życia osobistego i zawodowego. Zachęcam Państwa również do zapoznania się z artykułem o możliwościach neurorehabilitacji funkcji poznawczych w schizofrenii, opisującym w jaki sposób psycholog kliniczny może pomóc pacjentowi ze schizofrenią. Innym coraz powszechniej uświadamianym sobie przez lekarzy problemem jest współwystępowanie chorób psychicznych i chorób somatycznych. Z psychozą schizofreniczną często współwystępują też uzależnienia: 20-30% pacjentów ze schizofrenią bądź chorobą afektywną jest uzależnionych od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, u podobnego odsetka występuje problem ich szkodliwego nadużywania; artykuł na ten temat również znajdziecie Państwo w zeszycie. Omówiono też aspekt prawny leczenia, w tym m.in. zagadnienia dotyczące ubezwłasnowolnienia czy przymusowej hospitalizacji. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r. podaje: „...zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa...”. Ustawa – uznając, że chorzy psychicznie to grupa osób, które nie mogą same zadbać o siebie – nakłada też obowiązek na państwo, a w pierwszej kolejności na pracowników ochrony zdrowia. W ubiegłym roku wszedł wreszcie w życie Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, miejmy nadzieję, że jest to początek pozytywnych zmian w systemie. Zachęcam Państwa do lektury, miarą rozwoju cywilizacji jest przecież stosunek do chorych i niepełnosprawnych.

prof. dr hab. med. Jerzy Samochowiec

Słowo wstępne
Zasady rozpoznawania schizofrenii i stanów prodromalnych
dr n. med. Magdalena Podbielska, dr n. med. Justyna Pełka-Wysiecka, prof. dr hab. med. Jerzy Samochowiec

Leczenie osób ze schizofrenią – podstawy prawne
dr n. med. Jolanta Kucharska-Mazur, dr n. med. Marcin Jabłoński

Leczenie schizofrenii: od pierwszej psychozy do schizofrenii
deficytowej – farmakoterapia i psychoterapia
dr n. med. Justyna Pełka-Wysiecka, lek. Izabela Krzykacz, dr n. med. Magdalena Podbielska, lek. Michał Wroński

Zaburzenia funkcji poznawczych w schizofrenii a możliwość
ich terapii. Podstawowe założenia neurorehabilitacji poznawczej
dr n. med. Monika Mak, dr n. med. Agnieszka Samochowiec, dr n. med. Justyna Pełka-Wysiecka

Działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych
dr n. med. Piotr Tybura, lek. Beata Trześniowska-Drukała, prof. dr hab. med. Jerzy Samochowiec

Nadużywanie substancji psychoaktywnych oraz tendencje
samobójcze u pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii
lek. Michał Wroński, dr n. med. Andrzej Jasiewicz, mgr psychologii Anna Konopka,
prof. dr hab. med. Jerzy Samochowiec

Współwystępowanie zaburzeń somatycznych u chorych na schizofrenię
dr n. med. Elżbieta Prajs, lek. Małgorzata Złotnicka