Prawidłowe rozpoznanie

Kryteria diagnostyczne zespołu jedzenia nocnego

Dr n. hum. Monika Bąk-Sosnowska1

Opracowała Monika Stelmach

1Zakład Psychologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Jednym z zaburzeń zyskujących na znaczeniu w patogenezie otyłości jest zespół jedzenia nocnego (night eating syndrome – NES), który charakteryzuje się przede wszystkim zakłóconym dobowym rytmem odżywiania – duża część posiłku spożywana jest późnym wieczorem lub w nocy.

W populacji ogólnej szacuje się, że NES dotyczy ok. 1,5 proc. osób. Badania nie wskazują na różnicę płci pod względem częstotliwości występowania (obserwuje się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn). Najczęstszy jest wiek nastoletni i do 30. r.ż. W grupie osób z nadwagą lub pierwszym stopniem otyłości rozpowszechnienie NES może wynosić od 4,3 do 8,9 proc., u osób z wyższym stopniem otyłości 10-15 proc. Natomiast 7 proc. kobiet, które doświadczają objadania się przynajmniej raz w tygodniu niezależnie od pory dnia, robi to również w nocy. Wśród pacjentów zakwalifikowanych do operacji bariatrycznej ten odsetek rośnie do 8-42 proc. Badania potwierdzają, że NES jest silnie skorelowany z nadmierną masą ciała. Nadwaga czy otyłość nie jest jednak warunkiem wystąpienia zaburzenia, ponieważ zdarzają się osoby z NES, które mają masę ciała w normie.

ETIOLOGIA

Przyczyny powstawania NES nie są w pełni poznane. Badacze zwracają uwagę na złożoną etiologię zaburzenia, gdzie mogą nakładać się na siebie czynniki hormonalne, psychologiczne i genetyczne. Trudno jednoznacznie stwierdzić, które z nich mają dominujący wpływ na zachorowalność.

Przyczyny hormonalne

Badania wskazują, że u osób z zespołem jedzenia nocnego występują nieprawidłowości neuroendokrynne. Analizy koncentrują się głównie na poziomie melatoniny, greliny i kortyzolu, ponieważ są to substancje, które mają związek z jakością snu i odżywianiem się. Część badań pokazuje, że u osób cierpiących na NES występuje w nocy obniżony poziom melatoniny oraz leptyny, hormonów odpowiadających za hamowanie łaknienia. Jednocześnie w nocy lub tuż po przebudzeniu się obserwuje się podniesiony poziom kortyzolu, czyli hormonu odpowiedzialnego za stres, który w populacji ogólnej w nocy i rano spada. Nie zaobserwowano różnic w poziomie glikemii i insuliny u osób zdrowych i cierpiących na NES.

Przyczyny psychologiczne

Odpowiedzialny za taki stan rzeczy może być niewłaściwy wzorzec odżywiania się związany ze spożywaniem w ciągu dnia mniejszej ilości kalorii, niż wynosi zapotrzebowanie organizmu. Może się to wiązać ze stylem i trybem życia. Osoby zapracowane w ciągu dnia nie mają czasu na jedzenie, a do objadania się dochodzi wieczorem lub w nocy. Inny schemat powielają pacjenci, którzy mają problem z otyłością i starają się oszczędnie dozować kalorie w celu zredukowania masy ciała i np. nie zjadają kolacji. Kładąc się spać, czują się głodne, w związku z czym nie mogą zasnąć albo wybudzają się w nocy i sięgają po jedzenie.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

SKUTKI NES

Zespół jedzenia nocnego niesie ze sobą szereg konsekwencji zarówno psychospołecznych, jak i somatycznych. Wśród psychospołecznych wymienia się poczucie dyskomfortu i cierpienia, [...]

Kryteria diagnostyczne

1. Spożywanie zwiększonej ilości pokarmu po wieczornym posiłku wieczorem lub w nocy (przynajmniej 25 proc.), co możne się objawiać w dwojaki [...]

KŁOPOTLIWE ROZPOZNANIE

NES często pozostaje nierozpoznawany, a co za tym idzie – nie jest właściwie leczony. Stosunkowo niedawno choroba została opisana przez naukowców. [...]

OPIS PRZYPADKU

Pacjentka w wieku 64 lat, ze zdiagnozowaną cukrzycą, z powodu otyłości i po wielokrotnych nieudanych próbach zredukowania masy ciała, została skierowana [...]

LECZENIE

W leczeniu NES rezultaty przynosi terapia poznawczo-behawioralna (podobnie jak w przypadku innych zaburzeń odżywiania). Polega ona przede wszystkim na zmianie błędnych, [...]
Do góry