Paragraf w psychiatrii
Przepisy w sprawie ośrodków psychiatrycznych niezgodne z konstytucją
Żaneta Semprich
Z inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich Trybunał Konstytucyjny ocenił, czy trzy przepisy rozporządzenia ministra zdrowia z 10 sierpnia 2004 roku w sprawie zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających są zgodne z konstytucją. W wyroku z 21 kwietnia br. orzekł, że wszystkie zakwestionowane przez RPO przepisy ustanawiające ograniczenia praw i wolności pacjentów godzą w konstytucję ze względu na nieodpowiednią formę prawną ich wprowadzenia.
Trybunał wypowiedział się jedynie w sprawie naruszenia zasady wyłączności ustawowej wprowadzenia ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw. Wyrok nie dotyczy natomiast dopuszczalności posługiwania się ograniczeniami. Te kwestie nie mogły być rozpatrywane, ponieważ wymagałoby to innego zaskarżenia.
Tylko w ustawie
Według prawników karnistów wykonywanie leczniczych środków zabezpieczających związanych z umieszczeniem sprawcy przestępstwa w zamkniętym zakładzie zaliczyć należy do najtrudniejszych problemów prawa karnego wykonawczego. Dlaczego? Otóż środki te jako najgłębiej ingerujące w sferę praw i wolności obywatelskich wymagają odpowiednich gwarancji prawnych zabezpieczających status internowanego pacjenta.
W tym kontekście trzeba pamiętać o ustawie zasadniczej, a w szczególności o jej art. 31 ust. 3, zgodnie z którym wszelkie ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Z punktu widzenia zakończonego niedawno postępowania przed TK najistotniejsze są słowa „tylko w ustawie”. Z tego względu już od pewnego czasu prawnicy negatywnie oceniali przepisy, za sprawą których o prawach i obowiązkach internowanych rozstrzygano na podstawie regulaminów organizacyjno-porządkowych. ,,Takie działania mogą prowadzić do niczym nieuzasadnionego różnicowania praw i obowiązków internowanych w poszczególnych jednostkach, w których obowiązują przecież różne regulaminy organizacyjno-porządkowe. Sytuacja taka, z punktu widzenia poszanowania praw osób internowanych oraz przestrzegania zasady równości, jest niedopuszczalna” – czytamy w jednym z artykułów na ten temat. Podkreślano jednocześnie, że regulamin organizacyjno-porządkowy jako akt wewnętrzny danej placówki może określać jedynie drugorzędne kwestie związane z realizacją wymienionych szczegółowo w ustawie praw i obowiązków osób przebywających w zakładach.
