Dla pacjenta

Co to jest osobowość borderline?

Dr n. med. Izabela Niedźwiedzka

I Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Osobowością borderline (pogranicza) określa się jeden z typów zaburzeń osobowości. Nie klasyfikuje się jej jako choroby psychicznej, lecz jako rodzaj zaburzeń psychicznych przejawiających się utrwalonymi, nieprawidłowymi wzorcami zachowań, przeżywania i reagowania, które istotnie zakłócają psychologiczne przystosowanie i pogarszają funkcjonowanie społeczne, zawodowe, relacje z otoczeniem, związki emocjonalne, jednocześnie powodując subiektywne odczuwanie cierpienia i złego samopoczucia.

Osobowość typu borderline , inaczej określana też jako chwiejna emocjonalnie, na tle innych typów zaburzeń osobowości wyróżnia się przede wszystkim dużą niestabilnością nastrojów i emocji, zmiennością i impulsywnością zachowań, przenikaniem się wielu różnorodnych objawów obserwowanych w innych grupach zaburzeń psychicznych.

Jakie są objawy osobowości typu borderline? Jak można je rozpoznać?

Żeby rozpoznać osobowość borderline, należy stwierdzić co najmniej trzy z poniższych cech:

  • niejasność obrazu własnej osoby,
  • brak sprecyzowanych celów, preferencji, w tym również seksualnych,
  • angażowanie się w intensywne, niestabilne związki, które prowadzi do kryzysów emocjonalnych,
  • usilne próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
  • groźby lub działania samobójcze oraz samouszkadzające,
  • stałe uczucie wewnętrznej pustki.

Kiedy zaczynają być widoczne objawy?

Objawy zaczynają się pojawiać w wieku dorastania, u nastolatków lub w okresie wczesnej dorosłości. Uważa się, że czynnikami uwalniającymi zaburzenia borderline są podejmowane w tym okresie próby usamodzielnienia się i tworzenia bliskich relacji emocjonalnych.

Kogo najczęściej dotykają te zaburzenia?

Rozpowszechnienie zaburzeń typu borderline szacuje się na 1-2 proc. populacji.

Ponaddwukrotnie częściej rozpoznawane są u kobiet (70-75 proc. przypadków) niż u mężczyzn. Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zaburzeń jest doświadczenie poważnie obciążającego traumatyzującego wydarzenia, przewlekłej przemocy lub opuszczenia.

Kiedy zaburzenia osobowości typu borderline są niebezpieczne?

Impulsywność, skłonność do nagłych zmian nastroju, krańcowości ocen zawsze stawiają te osoby w grupie wysokiego ryzyka podjęcia zachowań samobójczych. Bezpośrednie niebezpieczeństwo pojawia się w momencie gwałtownych spadków nastroju, nasilenia myśli samobójczych i zachowań autodestrukcyjnych, co z reguły bywa wyzwalane przeżywanym konfliktem emocjonalnym lub utratą. W zasadzie przy niemal każdej sytuacji kryzysowej należy się liczyć z ryzykiem zachowań niebezpiecznych: dokonywaniem samookaleczeń, podejmowaniem innych zachowań autodestrukcyjnych, próbami samobójczymi lub popełnieniem samobójstwa.

Do kogo zwrócić się o pomoc?

W pierwszej kolejności należy się skierować do lekarza psychiatry, który po ustaleniu rozpoznania i potencjalnie współistniejących problemów pokieruje dalszym postępowaniem i ustali plan terapii.

Jak leczyć osoby z takimi zaburzeniami?

Leczenie należy rozpocząć u lekarza psychiatry. Może się zdarzyć, że do postawienia rozpoznania i zdiagnozowania problemów potrzebne będzie kilka wizyt i pewien okres obserwacji. Pomocna może okazać uzupełniająca konsultacja u psychologa lub terapeuty uzależnień. Zasadniczą częścią leczenia zaburzeń osobowości borderline jest psychoterapia. W wielu przypadkach nieodzowne oprócz psychoterapii bywa leczenie farmakologiczne pod nadzorem lekarza psychiatry.

Czy może być konieczna hospitalizacja?

W obliczu kryzysu, przy wysokim ryzyku zachowań samobójczych, pilne leczenie w warunkach oddziału psychiatrycznego jest niezbędne. Odrębnym zagadnieniem jest leczenie w warunkach stacjonarnych, sprofilowanych oddziałów psychiatrycznych prowadzących ukierunkowaną terapię zaburzeń osobowości. Opiera się ono w dużej mierze na psychoterapii. Warunkiem zakwalifikowania się do tej formy terapii jest ustąpienie zagrażających zachowań autoagresywnych, brak aktywnego nadużywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych.

W jaki sposób pacjent może sobie pomóc?

Wiedza o zaburzeniu ułatwia zrozumienie swoich zachowań i własnej emocjonalności. Pacjentowi pomaga świadomość własnych trudności, nieprawidłowych stylów myślenia, reagowania oraz konsekwentna praca nad ich korygowaniem, wzmacnia go rozwój umiejętności kontrolowania i dystansowania się wobec nagłych emocji, krańcowych ocen i tendencji do impulsywnych zachowań. Pozostawanie w dobrym, wspierającym związku z osobą, która w relacji wykazuje troskę i tolerancję, ale też jasno wyznacza granice, pomaga uzyskać większą stabilność funkcjonowania. Zdecydowanie najlepszą drogą do poprawy funkcjonowania jest podjęcie psychoterapii ze szczerym, emocjonalnym zaangażowaniem. Warto wytrwać w procesie terapii u jednego psychoterapeuty, gdyż to tworzy relację bliskości, z której chory może pełniej korzystać. W leczeniu osobowości borderline istotną rolę odgrywa kontrakt terapeutyczny zapewniający stałość, przewidywalność i przejrzystość relacji. Częstym błędem popełnianym przez pacjentów jest odrzucanie kolejnych lekarzy, deprecjonowanie terapeutów, wymuszanie zmian personelu prowadzącego terapię i strategii leczenia farmakologicznego.

Do góry