Złożony zespół stresu pourazowego (CPTSD – complex post-traumatic stress disorder) to nowa kategoria diagnostyczna umieszczona w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-11^1-4. Dyskusje naukowe dotyczące zasadności jej wyodrębnienia są jednak prowadzone już od kilkudziesięciu lat. Judith Herman w swoich badaniach zauważyła, że pewne typy wielokrotnie powtarzanych, traumatycznych przeżyć mogą się kumulować, dając obraz traumy złożonej⁵. CPTSD składa się z 6 grup objawów, w tym 3 kryteriów PTSD (ponownego doświadczania, unikania i nadmiernej czujności). Oprócz podstawowych objawów PTSD w kryteriach diagnostycznych uwzględniono: rozregulowanie w zakresie przetwarzania emocji, samoorganizacji (w tym integralności cielesnej; występowanie trudności interpersonalnych) oraz bezpieczeństwa w relacjach (w tym obecność negatywnego przekonania o sobie)^2,5-7.

Wraz z powstaniem nowej kategorii diagnostycznej pojawiły się głosy, że jest ona tożsama z zaburzeniami osobowości typu borderline (BPD – borderline personality disorder) lub stanowi podtyp tych zaburzeń. Podważano również samą zasadność jej wyodrębniania. W związku z tym warto spróbować dokonać przeglądu fenomenologii klinicznej i neurobiologii BPD, PTSD i CPTSD.

Pomimo wielu cech wspólnych dla obu rozpoznań związek CPTSD z BPD stoi nadal pod znakiem zapytania. Podstawową różnicą między nimi wydaje się to, że choć przebycie traumy w przeszłości jest częste u osób z BPD, to nie stanowi o rozpoznaniu tego zaburzenia^8,9. W przeciwieństwie do BPD, wielokrotna trauma jest nieodłącznym elementem rozpoznania CPTSD. W obu zaburzeniach mamy do czynienia ze współchorobowością psychiatryczną. W badaniu, które przeprowadzili Grant i wsp. (2008 r.), stwierdzono, że ok. 30% osób spełniających kryteria PTSD lub BPD jednocześnie spełniało kryteria innego zaburzenia psychicznego. Co ciekawe, u ok. 40% osób z osobowością typu borderline występował w pewnym momencie życia epizod PTSD¹⁰. Jednocześnie długoletnia obserwacja osób z BPD wykazała, że u 85% z tych, u których rozpoznawano PTSD, wycofały się objawy zespołu stresu pourazowego¹¹.

Złożony zespół stresu pourazowego (CPTSD)

Trauma jest jednym z podstawowych kryteriów diagnostycznych służących do rozpoznawania CPTSD. Złożona trauma w CPTSD jest zdefiniowana jako wydarzenie lub seria wydarzeń o charakterze wyjątkowo zagrażającym lub katastrofalnym, długotrwałe lub powt...