Temat numeru

Leki stabilizujące nastrój w ciąży – możliwe powikłania

dr n. med. Joanna Mossakowska-Wójcik
prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki

Klinika Psychiatrii Dorosłych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr n. med. Joanna Mossakowska-Wójcik

Klinika Psychiatrii Dorosłych

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Aleksandrowska 159

91-229 Łódź

e-mail: joanna.mossakowska-wojcik@umed.lodz.pl

  • Zaburzenia afektywne dwubiegunowe u kobiet w ciąży – specyfika obrazu klinicznego
  • Potencjalne zagrożenia związane ze stosowaniem stabilizatorów nastroju w omawianym okresie
  • Schemat postępowania u kobiet w ciąży z rozpoznaną chorobą afektywną dwubiegunową


Częstość występowania zaburzeń afektywnych dwubiegunowych u kobiet osiąga szczyt od okresu młodzieńczego do 30 r.ż. Oznacza to, że początek choroby przypada na okres reprodukcyjny, co zwiększa możliwość pojawiania się jej epizodów w ciąży i połogu. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe ze względu na przewlekły, nawrotowy charakter wymagają regularnego stosowania leków, co może być utrudnione u kobiet ciężarnych. Brakuje wyraźnych dowodów na to, że sama ciąża chroni pacjentki przed występowaniem epizodów zaburzeń nastroju. Uważa się, że u 25-30% kobiet z chorobą afektywną dwubiegunową w czasie ciąży dochodzi do nawrotu objawów1 (dodatkowo dwukrotnie częściej po zaprzestaniu przyjmowania przez nie leków stabilizujących nastrój).

Objawy choroby u kobiety ciężarnej mogą skutkować zwiększonym ryzykiem wystąpienia niskiej wagi urodzeniowej, małego obwodu głowy czy hipoglikemii u płodu, przedwczesnego porodu i porodu przez cięcie cesarskie, przyczyniają się także do wzrostu ryzyka długoterminowych deficytów neuropoznawczych i behawioralnych u dziecka2. Istnieje również duże ryzyko używania przez matkę substancji psychoaktywnych w ciąży lub po jej zakończeniu, gorszej opieki prenatalnej, a w skrajnych sytuacjach – samobójstwa matki.

Do leków stosowanych w Polsce w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej należą stabilizatory nastroju, takie jak węglan litu, leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina, lamotrygina, kwas walproinowy i jego pochodne) oraz atypowe leki przeciwpsychotyczne (arypiprazol, klozapina, kwetiapina, olanzapina, rysperydon, zyprazydon). W ostrych stanach manii stosuje się również leki przeciwpsychotyczne I generacji, takie jak haloperydol.

Kilkadziesiąt lat temu amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA – Food and Drug Administration), na podstawie danych pochodzących z badań wśród ludzi i na zwierzętach, ustaliła system klasyfikacji leków w zależności od ryzyka ich stosowania w ciąży. Zaliczono je do 5 kategorii: A, B, C, D i X. Leki z kategorii A określono jako bezpieczne, z kategorii B, C i D – jako stwarzające ryzyko pośrednie (największe w kategorii D), natomiast te z kategorii X uznano za przeciwwskazane ze względu na wykazane ryzyko dla płodu, które przeważa nad korzyścią dla matki.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Węglan litu

Lit jest jednym z najstarszych i jednocześnie najbardziej skutecznych stabilizatorów nastroju. Jednak już na początku lat 70. XX w. został opisany [...]

Leki przeciwpadaczkowe

Kwas walproinowy i karbamazepina, choć należą do tej samej kategorii wg FDA co lit, mogą powodować wyższe ryzyko teratogenne. Stosowanie wymienionych [...]

Leki przeciwpsychotyczne

W ciągu ostatnich lat atypowe leki przeciwpsychotyczne są coraz częściej stosowane w leczeniu kobiet w okresie reprodukcyjnym z rozpoznaną chorobą afektywną [...]

Zalecane postępowanie

Oceniając indywidualne ryzyko i korzyści, można uznać za pomocne rozważenie czynników pozwalających przewidywać nawrót objawów choroby afektywnej dwubiegunowej, a także jej [...]

Podsumowanie

Na etapie planowania ciąży przez kobietę z rozpoznaną chorobą afektywną dwubiegunową konieczne jest zapewnienie psychoedukacji dotyczącej ryzyka nieleczonej choroby psychiatrycznej oraz [...]

Do góry