Terminu „parafrenia” użył po raz pierwszy Karl Ludwig Kahlbaum już w 1863 r., natomiast jako jednostkę chorobową opisał ją Emil Kraepelin w 1913 r.¹ Przez niektórych badaczy jest uważana za podtyp schizofrenii, przez innych za wczesną manifestację demencji. Parafrenia charakteryzuje się występowaniem urojeń przy jednoczesnej słabej manifestacji (lub nawet braku) zaburzeń afektu oraz zachowanej spójnej osobowości. Dodatkowo w przebiegu choroby mogą pojawiać się omamy (zwykle słuchowe, ale bywają też węchowe czy cenestetyczne)^2-4. Parafrenia występuje przede wszystkim u osób w podeszłym wieku (głównie kobiet), przez co często bywa mylona z chorobą Alzheimera (AD – Alzheimer’s disease) lub otępieniem o innej etiologii. W obrazie psychopatologicznym jest zbliżona do schizofrenii o późnym początku⁵.

W żadnej z dostępnych klasyfikacji chorób psychicznych parafrenia nie stanowi odrębnej kategorii i traktuje się ją bardziej jako zespół objawowy niż jednostkę chorobową. O ile w ICD-10 znajdowała się jeszcze wzmianka o parafrenii w rozdziale dotyczącym zaburzeń urojeniowych, o tyle w ICD-11 w ogóle nie bierze się jej pod uwagę. Pojęcie parafrenii staje się więc terminem raczej historycznym i traci na znaczeniu^3,4. Niemniej nadal mamy do czynienia z pacjentami prezentującymi objawy typowo parafreniczne, a badania na temat psychozy wieku podeszłego (zarówno te starsze, jak i nowsze) możemy z powodzeniem wykorzystywać w praktyce klinicznej. Wielu autorów wskazuje, że wyróżnienie parafrenii jako zespołu objawowego nie straciło na użyteczności – tak naprawdę nadal się ją rozpoznaje, ale przez wzgląd na jej usunięcie z klasyfikacji zostaje ona przyporządkowana innym jednostkom chorobowym^5,6. W związku z tym (a także z uwagi na ciekawość akademicką) postanowiliśmy przybliżyć Czytelnikom pojęcie parafrenii oraz krótko ją scharakteryzować.

Rys historyczny

Karl Ludwig Kahlbaum – niemiecki psychiatra, który wprowadził termin „parafrenia” – użył go do określenia zaburzeń psychicznych związanych z okresami przejściowymi w życiu. Wyróżnił parafrenię występującą w młodości (paraphrenia hebetica s. hebephrenia) lub w wieku starczym (paraphrenia senilis)⁷.

Pojęcie parafrenii zostało ponownie przywołane pół wieku później przez innego znanego niemieckiego psychiatrę – Emila Kraepelina. Ten temat podjął w ósmym wydaniu swojego podręcznika psychiatrii, opisując ją jako jednostkę odrębną od otępienia wcz...