Per aspera ad astra
Psychologiczne aspekty choroby wieńcowej. Znaczenie orientacji pozytywnej, samooceny oraz jakości życia
Klaudia Natalia Bikowska
- Choroba wieńcowa jako zaburzenie psychosomatyczne
- Analiza grupy pacjentów z chorobą niedokrwienną serca pod kątem orientacji życiowej, samooceny i jakości relacji społecznych
- Wyniki badania przeprowadzonego w tym zakresie na jednym z polskich oddziałów kardiologicznych
Choroby układu krążenia od kilku lat niezmiennie plasują się na czołowych miejscach wśród przyczyn zgonów, są także istotnym powodem obniżenia jakości życia w Polsce i na świecie1,2. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w 2021 r. były one podłożem ok. 35% zgonów, wyprzedzając (z dużą przewagą) nowotwory i COVID-192.
Choroba wieńcowa, zwana także chorobą niedokrwienną serca, to stan charakteryzujący się niewystarczającym dopływem tlenu i krwi do mięśnia sercowego wskutek zwężenia tętnic wieńcowych3. Jest to schorzenie bardzo powszechne, ściśle związane z miażdżycą naczyń krwionośnych3. Do najbardziej zaawansowanych postaci należy zawał mięśnia sercowego, który wiąże się z martwicą fragmentu serca spowodowaną przedłużającym się niedokrwieniem3.
Według Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) w Polsce na chorobę wieńcową cierpi aż 1,6 mln osób. Stanowi to 4,2% populacji, co przewyższa średnią w Unii Europejskiej4.
Obecnie choroba niedokrwienna serca jest uznawana za zaburzenie psychosomatyczne5. Oznacza to, że znaczącą rolę w jej rozwoju odgrywają czynniki psychologiczne oraz mechanizm konwersji (z pobudzeń mózgowych na odczucia somatyczne). Istotne znaczenie przypisuje się także m.in. typom osobowości.
Przez wiele lat uważano, że do rozwoju choroby niedokrwiennej serca predysponuje przede wszystkim występowanie osobowości typu A, wyodrębnionej na podstawie badań przeprowadzonych przez Friedmana i Rosenmana w latach 50. i 60. XX w. Obecnie największą rolę w patogenezie przypisuje się jednak osobowości typu D6. Osobowość typu A charakteryzuje się nadmierną rywalizacją, stałym pośpiechem, potrzebą osiągania sukcesów za wszelką cenę, częstym doświadczaniem irytacji i złości. Natomiast wyodrębniona w 1995 r. przez Denolleta osobowość typu D wiąże się ze skłonnością do zahamowania społecznego i negatywnej emocjonalności. Ten pierwszy aspekt wyraża się nieustannym tłumieniem negatywnych emocji, a druga cecha objawia się ograniczoną zdolnością do przeżywania emocji pozytywnych na rzecz tych silnie negatywnych. Poza wpływem na samo wystąpienie choroby obecność osobowości typu D odgrywa również istotną rolę w jej przebiegu, m.in. poprzez zwiększenie częstości objawów depresyjnych u pacjentów7.
