Depresję określa się jako lekooporną (TRD – treatment-resistant depression), gdy terapia co najmniej 2 lekami z 2 różnych grup nie doprowadziła do remisji. Lekooporność stanowi istotny problem zdrowia publicznego, ponieważ wydłuża cierpienie pacjentów, których codzienne funkcjonowanie jest znacznie utrudnione, oraz zwiększa częstość i długość hospitalizacji. Zagadnienia związane z poszukiwaniem nowych, skutecznych metod terapii lekooporności są poruszane w licznych publikacjach medycznych. Co ciekawe, już w 2000 r. ukazało się przełomowe badanie, w którym Berman i wsp. opisali efekt przeciwdepresyjny leku stosowanego dotychczas głównie w anestezjologii – ketaminy.

Właściwości i mechanizm działania

Ketamina jest mieszaniną racemiczną S-ketaminy i R-ketaminy, które cechują istotne różnice farmakokinetyczne. S-ketamina wykazuje wyższe powinowactwo do receptorów N-metylo-D-asparaginowych (NMDA) niż R-ketamina oraz ma krótszy czas półtrwania.

Dokładny mechanizm działania ketaminy nie został do końca poznany. Udowodniono, że jest ona silnym nieselektywnym, niekompetycyjnym antagonistą receptorów NMDA. W badaniach z wykorzystaniem pozytonowej tomografii emisyjnej (PET – positron emission therapy) odnotowano również, że ketamina zmniejsza wychwyt zwrotny serotoniny. Istotną właściwością omawianego leku jest promowanie procesu synapsogenezy. Wpływ na receptory opioidowe i NMDA przekłada się na właściwości analgetyczne i euforyczne. W części badań wskazywano również na agonistyczne oddziaływanie na receptory dopaminergiczne D₂, wiążąc je z działaniem psychotomimetycznym (większość prac wskazuje jednak, że ma to raczej związek z antagonizmem względem receptorów NMDA). Działania niepożądane ketaminy dotyczące układu sercowo-naczyniowego, opisane w dalszej części artykułu, wynikają z kolei z jej antagonistycznego wpływu na receptory muskarynowe oraz pośredniego wpływu na receptory α-adrenergiczne, który może powodować wzrost aktywności układu współczulnego.

Właściwości farmakokinetyczne omawianej substancji, m.in. biodostępność, są zależne od drogi podania. Najwyższa, praktycznie 100%, biodostępność jest osiągana przy wlewie dożylnym. Dawka ketaminy w przypadku podaży dożylnej wynosi 0,5 mg/kg mc., j...