Sztuczna inteligencja (AI – artificial intelligence) coraz częściej znajduje zastosowanie w psychiatrii, wspierając diagnostykę, personalizację terapii i usprawniając procesy administracyjne. Dzięki analizie dużych zbiorów danych AI może zwiększyć trafność diagnoz i poprawić skuteczność leczenia. Wykorzystuje się ją m.in. do monitorowania nastroju, analizy dokumentacji medycznej lub przewidywania skuteczności terapii. Mimo ogromnego potencjału jej zastosowanie budzi również pewne wątpliwości profesjonalne i etyczne, dotyczące przejrzystości działania, bezpieczeństwa danych, a także roli lekarza oraz innych specjalistów zdrowia psychicznego w procesie terapeutycznym.

Rewolucja AI – od początków do współczesnych zastosowań

Obecnie na świecie trwa rewolucja związana z szybkim rozwojem niezwykle skutecznych rozwiązań opartych na metodach AI – poza wykorzystaniem w wielu aspektach życia codziennego coraz częściej znajdują one zastosowanie w dziedzinach medycznych. Wyrazem rosnącej popularności jest coraz większe zainteresowanie badaczy rozwojem systemów wspomaganych AI. Wpisując frazy „AI and Mental Health” oraz „AI and Psychiatry” w bazie PubMed, widzimy wyraźny wzrost liczby publikowanych artykułów naukowych na ten temat (ryc. 1). Aby lepiej zrozumieć to fascynujące, a zarazem budzące pewne kontrowersje narzędzie, warto przyjrzeć się jego początkom i prześledzić rozwój AI – od jej pierwszych etapów po współczesne, zaawansowane zastosowania, aby następnie przejść do kwestii jej użyteczności w dziedzinie psychiatrii.

Co ciekawe, koncepcja AI sięga korzeniami starożytności – wtedy bowiem pojawiły się pierwsze mity i opowieści o „sztucznych istotach” obdarzonych inteligencją lub świadomością ludzką wskutek użycia boskiej lub demonicznej siły. Jednym z najczęściej przywoływanych przykładów jest Talos – wykonany z brązu strażnik Krety, stworzony przez Hefajstosa (greckiego boga ognia i kowalstwa)¹. Z kolei na naszych ziemiach w XVI w. powstała legenda o golemie z Chełma. Według podań rabin Eliasz Baal Szem powołał do życia glinianą postać za pomocą świętych słów, aby chroniła miasto przed niebezpieczeństwami. Z czasem zaczął się jednak obawiać, że golem może wymknąć się spod kontroli i sprowadzić zagładę. Aby go unieszkodliwić, rabin usunął z jego czoła widniejące na nim Boże słowa. W efekcie golem rozpadł się w proch, ale w ostatnim momencie zadał ranę swojemu stwórcy, co, jak głosi legenda, przyczyniło się do śmierci rabina Eliasza².