Psyche/soma
Korelacja między otyłością a zaburzeniami psychicznymi
mgr psych. Julia Ostęp
prof. dr hab. n. med. Katarzyna Kucharska
- Definicja, klasyfikacja, epidemiologia i etiologia otyłości
- Somatyczne i psychiczne konsekwencje choroby otyłościowej
- Dwukierunkowe zależności pomiędzy otyłością i zaburzeniami psychicznymi
Definicja, klasyfikacja i epidemiologia otyłości
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) definiuje otyłość jako „nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu wpływające niekorzystnie na stan zdrowia”1. W klasyfikacji ICD-11 choroba otyłościowa (kod 5B81) jest z kolei określona jako „przewlekłe, złożone schorzenie definiowane przez nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej, które może niekorzystnie wpływać na zdrowie”2. Dalej można przeczytać, że wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index), obliczany jako „masa ciała (kg)/wzrost² (m²)”, stanowi marker otyłości, a jej diagnoza jest możliwa przy jego wartości ≥30,00 kg/m². Zależnie od podłoża wymienia się różne typy otyłości, które krótko opisano w tabeli 1.
Problem otyłości przybiera charakter epidemii w Europie i na świecie. Według statystyk globalnych w 2022 r. 1 na 8 osób zmagała się z chorobą otyłościową – cierpiało na nią ponad 890 mln dorosłych, co stanowi 16% ogółu społeczeństwa. Od 1990 r. częstość jej występowania wśród osób po 18 r.ż. wzrosła dwukrotnie, a wśród nastolatków czterokrotnie. Jednocześnie nadwaga i otyłość częściej dotykają mężczyzn niż kobiet (odpowiednio: 34,1% vs. 27,5 i 43,0% vs. 41,9%). Najwyższą częstość występowania choroby otyłościowej odnotowuje się w regionie obu Ameryk (do 67%), a najniższą – w Azji Południowo-Wschodniej (do 31%)1. Według danych z 2022 r. w Polsce na otyłość chorowało 9 mln dorosłych osób.
Etiologia
Otyłość jest chorobą wieloczynnikową, na którą wpływają zarówno czynniki środowiskowe, jak i psychospołeczne oraz genetyczne.
Pierwszy z opisanych w tabeli 1 typów otyłości wynika z zaburzenia balansu między spożywaniem a wydatkowaniem energii. Polega na nadmiernej konsumpcji kalorii w stosunku do ich zużycia. Powodem może być dieta oparta głównie na przetworzonej żywności, a także brak higieny posiłków (tj. jedzenie nieregularne, w pośpiechu, przejadanie się). Wpływ na ten typ otyłości mają również nadmierny stres, niedostateczna ilość snu i aktywności fizycznej.
W przypadku drugiego i trzeciego typu otyłości, diagnozowanych rzadziej, możliwe jest zidentyfikowanie głównych, pojedynczych czynników etiologicznych. Należą do nich m.in. zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga), stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów, leków przeciwpsychotycznych), występowanie chorób genetycznych (takich jak zespół Pradera-Williego, Bardeta-Biedla).
