Per aspera ad astra
Samotność jako wyzwanie cywilizacyjne. Wnioski z raportu „Koszty samotności w Polsce”
mgr psych. Teresa Staszak-Węglarz
mgr psych. Monika Uchacz
- Samotność – problem globalny o poważnych następstwach psychologicznych, zdrowotnych i społeczno-ekonomicznych
- Przegląd badań prowadzonych w tym zakresie, z uwzględnieniem wniosków z raportu opublikowanego przez Instytut Zdrowia Człowieka
- Potrzeba systemowych rozwiązań przeciwdziałających temu zjawisku
Samotność, będąca niegdyś marginalnym przedmiotem analiz społecznych, staje się obecnie jednym z kluczowych wyzwań cywilizacyjnych, o znaczących konsekwencjach zdrowotnych, psychologicznych i ekonomicznych. W odpowiedzi na potrzebę pogłębionej analizy tego problemu Instytut Zdrowia Człowieka (IZC) zlecił przygotowanie raportu pt. „Koszty samotności w Polsce”1, który stanowi pierwszą w naszym kraju próbę kompleksowego oszacowania zarówno społecznych, jak i finansowych skutków samotności. Raport powstał na podstawie badań przeprowadzonych m.in. wśród pacjentów IZC, realizującego świadczenia zdrowotne w trzech obiektach: Uzdrowisku Muszyna nad Popradem, Uzdrowisku Wysowa nad Parkiem oraz Uzdrowisku Uniejów Park.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i syntetyczne omówienie głównych wniosków płynących z raportu. W szczególności zaprezentowano w nim dane dotyczące skali samotności w Polsce, jej uwarunkowań demograficznych i zdrowotnych oraz ekonomicznych kosztów ponoszonych przez państwo i rynek pracy. Ponadto istotne jest ukazanie samotności jako zjawiska systemowego, które wymaga społecznej refleksji oraz zdecydowanej reakcji i rozwiązań z zakresu polityki publicznej.
Samotność jako wyzwanie społeczno-ekonomiczne w Polsce i na świecie
Samotność kojarzy się z osobistym, subiektywnym, często intymnym doświadczeniem. Mówimy o niej w kontekście przeżywanych strat, rozstań, rozczarowań i zawodów w relacjach. W rzeczywistości problematyka samotności nie ogranicza się jednak do jednostki. Staje się ona jednym z dominujących wyzwań sfery społecznej i ekonomicznej we współczesnym świecie, w tym w Polsce2,3.
Jeszcze do niedawna samotność była kojarzona z doświadczeniem marginalnym, często powiązanym z ubóstwem, wykluczeniem społecznym lub późnymi etapami ludzkiego życia. Dziś rozumiemy ją jako rozszerzające się do rozmiarów pandemii zjawisko. Paradoks...
Z samotnością wiąże się cierpienie psychiczne, a także szeroko pojęta problematyka zdrowotna, społeczna i ekonomiczna. Koszty wynikające z samotności ponoszone są zatem na wielu płaszczyznach, zarówno na poziomie jednostki, jak i społeczeństwa. Koszty te są związane z obciążeniem systemów opieki zdrowotnej, ze wzrostem zapotrzebowania na pomoc specjalistyczną – psychiatryczną i psychologiczną – oraz z obniżoną produktywnością osób pracujących.
