Niniejszy artykuł w żaden sposób nie wyczerpuje ujętego w tytule tematu – jego założeniem jest raczej pobudzenie dyskusji nad właściwym wykorzystaniem środków przymusu bezpośredniego w postępowaniu medycznym. Wbrew pozorom w procesie leczenia konieczność ich zastosowania pojawia się stosunkowo często. A ponieważ wolność jest wartością podstawową, przymus w każdej formie należy traktować jako jej ograniczenie – przy czym samo użycie środków przymusu bezpośredniego wobec pacjenta jest jedną z wykonywanych procedur medycznych. W związku z tym musi jej zawsze towarzyszyć właściwe dokumentowanie oraz dbałość o to, by pacjentowi nie stało się nic złego w trakcie wdrażania i trwania procedury. Jednocześnie trzeba liczyć się z realnymi konsekwencjami zaniedbań (choć w niektórych miejscach w Polsce nadal pokutuje przekonanie, że „to, co się stało w szpitalu, w nim też pozostanie”).

Czym jest przymus bezpośredni w kontekście medycznym

Przymus bezpośredni jako taki w powszechnym odbiorze kojarzy się w pierwszej kolejności (lub wręcz wyłącznie) ze strukturami wymiaru sprawiedliwości: policją, służbą więzienną, prokuraturą, sądem itp. Istotnie, wszelkie środki przymusu bezpośredniego najczęściej są wykorzystywane w związku z procesem egzekwowania prawa lub po prostu wymuszania określonych zachowań. Pojęcie przymusu bezpośredniego w takich sytuacjach należy więc rozumieć jako użycie konkretnych narzędzi opisanych szczegółowo w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Jednocześnie nie można zapominać, że ten akt prawny nie ma żadnego zastosowania do personelu pracującego w szpitalach i placówkach medycznych, lecz dotyczy konkretnej grupy zawodowej – funkcjonariuszy. W ramach postępowania medycznego zarówno przepisy prawa, jak i okoliczności stosowania środków przymusu bezpośredniego są zgoła odmienne. Rozumiem to tak: żaden lekarz, pielęgniarz lub ratownik medyczny (w odróżnieniu od funkcjonariusza policji, służby więziennej bądź straży granicznej) nie może użyć wobec pacjenta broni palnej, paralizatora lub pałki teleskopowej i jednocześnie powoływać się na zapisy ww. ustawy. Analogiczny konflikt powstaje przy stosowaniu stalowych lub jednorazowych kajdanek w celu zabezpieczenia pacjenta przewożonego środkami transportu medycznego i pod opieką zespołu ratownictwa.