prof. dr hab. n. med. Tomasz Hryniewiecki

Szanowni Państwo!

Zapraszam do ostatniego w tym roku numeru „Stanów Nagłych po Dyplomie”. Przed nami artykuły omawiające problemy z wielu dziedzin medycyny – kardiologii, chorób zakaźnych, chirurgii, neurochirurgii, nefrologii, a także rzadziej omawiane zagadnienia z zakresu toksykologii i telemedycyny. Artykuł, który otwiera bieżące wydanie naszego pisma, jest związany z częstymi zachorowaniami notowanymi w okresie jesienno-zimowym – to „Wirusowe czy bakteryjne? O trudnej sztuce różnicowania zapaleń gardła i migdałków” autorstwa Karola Kaleniuka, dr. n. med. i n. o zdr. Carla Bieńkowskiego i prof. dr hab. n. med. Marii Pokorskiej-Śpiewak.

W sezonie jesienno-zimowym znacząco zwiększa się liczba pacjentów zgłaszających się na wizyty u lekarzy rodzinnych z powodu objawów chorób infekcyjnych układu oddechowego, w tym zapaleń gardła i migdałków. Różnicowanie etiologiczne tych zachorowań jest często trudne, a główną wskazówką pozostają nadal dane epidemiologiczne wskazujące na przewagę wirusowych czynników przyczynowych. Ostre zapalenie gardła i migdałków może mieć etiologię zarówno wirusową, jak i bakteryjną, przy czym najczęstszą przyczyną są zakażenia wirusowe. W diagnostyce różnicowej istotne znaczenie mają: wywiad, badanie przedmiotowe, a także badania dodatkowe, w tym morfologia z rozmazem. Obraz kliniczny zmian na migdałkach, zwłaszcza rozległość i lokalizacja nalotów, może istotnie różnić się w zależności od etiologii.

Rozpowszechnienie i szeroka dostępność antygenowych testów w kierunku infekcji wirusowych należą do pozytywnych skutków pandemii zakażenia koronawirusem 2 (SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Aktualnie dostępne są szybkie testy antygenowe w kierunku SARS-CoV-2, grypy typu A oraz B, syncytialnego wirusa oddechowego (RSV – respiratory syncytial virus), adenowirusa, metapneumowirusa ludzkiego, rynowirusa, wirusa paragrypy, a także bakterii: Streptococcus pneumoniae, Legionella pneumophila, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae i Mycoplasma pneumoniae. Należy ponadto pamiętać, że sam SARS-CoV-2 może powodować objawy bólu gardła, zapalenie gardła, a niekiedy też migdałków. W tym kontekście wskazuje się przede wszystkim na warianty Omikron. Również wirus zwany bliskowschodnim zespołem niewydolności oddechowej (MERS-CoV – Middle East respiratory syndrom coronavirus) może w rzadkich przypadkach wywoływać izolowane zapalenie gardła. Aktualnie w leczeniu zakażeń SARS-CoV-2 w Polsce dostępne są leki: nirmatrelwir + rytonawir i remdesiwir oraz tocylizumab. Ministerstwo Zdrowia (MZ) zaleca szczepienia ochronne osobom o najwyższym ryzyku ciężkiego przebiegu choroby wywołanej przez koronawirusa 2 (COVID-19 – coronavirus disease 2019), czyli populacji >60 r.ż., a także z chorobami współistniejącymi zwiększającymi ryzyko ciężkiego przebiegu i (wskaźnik masy ciała [BMI – body mass index] ≥25, cukrzyca, przewlekłe choroby płuc, przewlekła choroba nerek, choroby układu sercowo-naczyniowego, zaburzenia rozwojowe, aktywna choroba nowotworowa, stan immunosupresji wynikający z choroby lub leczenia). Szczepienia są ponadto szczególnie wskazane pensjonariuszom placówek opieki długoterminowej i ich opiekunom, kobietom w ciąży oraz pracownikom systemu ochrony zdrowia mającym bezpośredni kontakt z pacjentami. Ministerstwo Zdrowia zapewnia jednodawkową szczepionkę Spikevax LP.8.1.

Do częstych zakażeń obejmujących błonę śluzową gardła i migdałków należą również wirusy grypy typu A oraz B. Wskazuje się, że ból i zapalenie gardła mogą występować z częstością do 70%. Obecnie zalecane są szczepienia przeciwko grypie już po ukończeniu 6 m.ż., ze szczególnym naciskiem na grupy >65 r.ż., pacjentów z chorobami przewlekłymi oraz osób zawodowo narażonych na szeroki kontakt z innymi. Optymalnie szczepienia te należy przeprowadzać we wrześniu i październiku.

Leczenie infekcji wirusowych ma charakter głównie objawowy. Bardziej złożone przypadki wymagają hospitalizacji i w zależności od etiologii mogą wymagać terapii przeciwwirusowej. W przypadku zakażeń bakteryjnych dobór właściwej antybiotykoterapii ma kluczowe znaczenie w ograniczeniu groźnych powikłań zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych.

Życzę przyjemnej lektury!