Lek. Agnieszka Dmowska

Dr n. med. Michał Michalik

Co powinno zwrócić naszą uwagę w trakcie badania pacjenta i jak współpracować z lekarzem laryngologiem

Zapalenie zatok szczękowych to stan zapalny obszaru, który rozciąga się po obu stronach twarzy niemalże od korzeni zębów górnych (ósemek, siódemek i szóstek, a niekiedy nawet trójek lub dwójek) przez dno oczodołu aż do jamy nosowej. Ujście zatoki znajduje się bardzo wysoko, co stwarza wyjątkowo niekorzystne warunki do oczyszczenia zatoki z chorobowej wydzieliny; jej zaleganie zaś sprzyja powstawaniu stanów zapalnych. Jedną z przyczyn ich powstawania mogą też być choroby zębów, np. próchnica.

Zatoka szczękowa ma kształt trójściennej piramidy. Dla stomatologów najważniejszą jej częścią jest zachyłek zębodołowy, który może się wpuklać między korzenie zębów w przegrody międzyzębowe lub międzykorzeniowe. Stany zapalne zębów mogą wtedy przenosić się na błonę śluzową zatoki.

Nieleczone zapalenie zatok szczękowych może doprowadzić do groźnych powikłań, np. zapalenia mózgu, utraty wzroku.

Przed implantacją

Zanim lekarz stomatolog przystąpi do zabiegów implantacyjnych z podniesieniem dna zatoki szczękowej, należy wykonać diagnostykę radiologiczną – stomatologiczną tomografię stożkową (CBCT), która pozwala na precyzyjną diagnostykę korzeni zębów i zatok przynosowych. Dawka promieniowania jest mniejsza niż w przypadku konwencjonalnej tomografii komputerowej. Badanie to pozwala na dokładną ocenę procesów chorobowych, które mogą być przeciwwskazaniem do planowanego zabiegu stomatologicznego.

Ryc. 1. Zmiany radiologiczne w zatoce szczękowej.

Jeżeli istnieją zmiany radiologiczne w zatoce szczękowej, należy pacjenta skierować do laryngologa (ryc. 1).

Laryngolog wykonuje usunięcie zmian zapalnych poprzez funkcjonalną endoskopową operację zatok. Polega ona na tym, że przy użyciu endoskopów i mikronarzędzi precyzyjnie usuwa się zmienione chorobowo tkanki i zachowuje zdrową błonę śluzową zatoki. Odbywa się to przez poszerzone naturalnie ujście zatok szczękowych. Techniki tej używamy w przypadku wtłoczenia zęba lub wypełnienia do zatok czy też nieudanej implantacji. Nie należy usuwać ciała obcego z zatoki poprzez zębodół. Jeżeli zmiany w zatoce szczękowej są niewielkie, stosujemy balonikowanie endoskopowe zatok, do ujścia zatoki wprowadzamy cewnik z balonikiem. Balonik napełnia się płynem pod ciśnieniem. Pozwala to na skuteczne udrożnienie ujścia zatoki.

Kolejnym etapem zabiegu jest wypłukanie chorobowej wydzieliny ze światła zatoki. Zabieg ten daje udrożnienia ujścia zatoki, co pozwala na regenerację jej błony śluzowej. Płukanie zatok jest dostępne nowoczesną, mało inwazyjną metodą, podczas której są stosowane specjalne końcówki obracające się o 270° i usuwające w ten sposób wydzieliny zapalne z niezwykłą dokładnością. Można również podać bezpośrednio do zatok odpowiednie antybiotyki.

Aby uniknąć powikłań po zabiegu wszczepienia implantu, należy wyeliminować zmiany zapalne zatok szczękowych. Mogą one być przyczyną braku osseointegracji implantu i nadkażenia implantów.

Przyczyny zapalenia zatok

Źródłem zapalnym zatok mogą być:

• skrzywiona przegroda nosa,
• przerośnięte małżowiny nosowe,
• zablokowane kompleksy ujściowo-przewodowe.

Mogą również współistnieć zębopochodne zmiany. Stan zapalny zatok szczękowych, ze względu na bliskie sąsiedztwo z zębami, może być skutkiem np. stanów zapalnych zębów i przyzębia, a także powikłaniem po leczeniu kanałowym, np. przebiciem się do zatoki podczas poszerzania kanałów lub usunięciem zęba górnego – częstym powikłaniem po ekstrakcji jest przetoka ustno-zatokowa.

Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych rozwija się tylko po jednej stronie twarzy. Znacznie częściej, bo w mniej więcej 80 proc. przypadków, jego przyczyną są infekcje układu oddechowego, np. katar w przebiegu przeziębienia lub grypa. To właśnie nawracające infekcje – zwykle wirusowe, rzadziej bakteryjne i grzybicze – są najczęstszym powodem przewlekłego zapalenia zatok, także szczękowych. Stan zapalny może rozwinąć się również u osób zmagających się z alergicznym nieżytem nosa czy astmą oskrzelową. Przewlekłe występowanie stanu zapalnego zatok szczękowych może sugerować też wady anatomiczne zatok lub polipy. W tych przypadkach zapalenie zatok szczękowych jest dwustronne.

Warto wiedzieć, że czynnikami zwiększającymi zapalenie zatok szczękowych jest pływanie i palenie papierosów.