Kariologia
Biała plama – początek i koniec próchnicy
Dr n. med. Joanna Kunert
Leczenie próchnicy od czasów Geene’a Vardimana Blacka przeszło wiele zmian. Od rozległej preparacji tkanek uwzględniającej kształt oporowy i retencyjny dla ubytków wypełnianych amalgamatem do obecnie zalecanych metod stomatologii minimalnie inwazyjnej. Podejmując decyzję o sposobie rekonstrukcji twardych tkanek zęba, oprócz zasięgu ogniska próchnicowego należy ocenić ryzyko próchnicy pacjenta. Postęp w dziedzinie diagnostyki zmian demineralizacyjnych sprawił, że obecnie lekarz może wykryć już początkowe ogniska próchnicy, zanim pojawi się ubytek tkanek wymagający leczenia inwazyjnego. Nowoczesne badania dodatkowe w stomatologii, takie jak transiluminacja lub pomiar natężenia fluorescencji wzbudzonej promieniowaniem laserowym, umożliwiają dokładną diagnostykę i określenie zasięgu zmian na powierzchni szkliwa jeszcze niewidocznych gołym okiem, pomagają również w ocenie miejsc trudno dostępnych podczas badania klinicznego. Wczesne rozpoznanie początkowej demineralizacji w szkliwie daje szansę na zachowanie tkanek zęba dzięki zastosowaniu metod minimalnie inwazyjnych.
Plama próchnicowa – klinicznie
Plama próchnicowa jest pierwszym klinicznym stadium choroby próchnicowej, widocznym na gładkiej, osuszonej powierzchni szkliwa jako białe ognisko. Najczęściej obserwuje się ją na powierzchni policzkowej lub językowej. Ognisko próchnicy początkowej ma barwę kredowobiałą, jest matowe, wyraźnie widoczne na dobrze osuszonej powierzchni szkliwa. Określa się je jako przedubytkową próchnicę szkliwa. W początkowym okresie rozwoju próchnicy szkliwo staje się mniej przezierne w wyniku utraty minerałów i zwiększenia jego porowatości. Na tym etapie klinicznie należy rozróżnić dwa rodzaje białych plam:
- przedubytkową próchnicę szkliwa (ryc. 1),
- zmianę rozwojową związaną z hipokalcyfikacją szkliwa (ryc. 2).
Pierwsza staje się mniej widoczna, kiedy powierzchnia szkliwa jest wilgotna. W przypadku zmian rozwojowych zawartość wody w tkankach nie wpływa na wygląd zmiany. Nie jest to także problem kliniczny, lecz jedynie defekt estetyczny.
Tekstura białej plamy związanej z próchnicową demineralizacją jest niezmieniona. Zmiany zaawansowane stają się porowate i szorstkie, bardziej miękkie niż otaczające zdrowe szkliwo. Kredowobiałe szkliwo, które łatwo daje się odkruszyć zgłębnikiem, jest objawem aktywnej próchnicy – wskazaniem do leczenia inwazyjnego i rekonstrukcji tkanek. Ogniska próchnicy przedubytkowej na powierzchniach stycznych są trudne do diagnostyki w badaniu stomatologicznym. Widoczne są czasem na zdjęciach radiologicznych jako nieznaczne przejaśnienie ograniczone do powierzchownej warstwy szkliwa. Dowiedziono, że jeśli przejaśnienie w szkliwie jest wyraźnie widoczne w obrazie RTG, to dochodzi do zmian histologicznych w zewnętrznej warstwie zębiny.
