Erupcja zębów stałych nie jest tożsama z zakończeniem ich rozwoju. Bezpośrednio po wyrżnięciu się zęba ukształtowane jest bowiem jedynie ½-¾ długości korzenia. Proces ten musi być więc kontynuowany. Fizjologiczne formowanie się wierzchołków zębów stałych nosi nazwę apeksogenezy i odbywa się dzięki:

• pochewce Hertwiga
• brodawce zębowej
• miazdze
• ozębnej
• cementowi korzeniowemu.

Najwcześniej, bo ok. 9-10 r.ż., czyli mniej więcej 3 lata po erupcji, dochodzi do całkowitego uformowania wierzchołka korzenia w siekaczach żuchwy. W kłach górnych i dolnego łuku proces ten finalizuje się w wieku 13,5 roku, a w drugich zębach trzonowych – ok. 15-16 r.ż. Natomiast trzecie zęby trzonowe kończą apeksogenezę najpóźniej, bo na początku drugiej dekady życia^1-4.

Moores, Fanning i Hunt opracowali klasyfikację pozwalającą na ocenę poszczególnych stadiów formowania się korzenia i jego wierzchołka opartą na analizie obrazu radiologicznego zęba (ryc. 1). Zostały w niej wyróżnione następujące stadia:

• Rozwój korzenia:
  • Ri – faza początkowa rozwoju korzenia
  • R1/4 – powstaje zarys ścian korzenia, korzeń osiąga ¼ końcowej długości
  • R1/2 – korzeń osiąga ½ końcowej długości, ściany korzenia rozbieżne (ryc. 2)
  • R3/4 – korzeń osiąga ¾ końcowej długości, ściany korzenia równoległe
  • Rc – całkowite uformowanie korzenia.
• Formowanie się wierzchołka korzenia:
  • A1/2 – wierzchołek w ½ uformowany (ryc. 3)
  • Ac – całkowicie zakończony proces wytworzenia fizjologicznego wierzchołka korzenia^4,5.

Ze względu na niezakończony rozwój wierzchołka leczenie zębów niedojrzałych może się wiązać z pewnymi trudnościami i być obarczone podwyższonym ryzykiem powikłań.

Główną przyczynę stanów chorobowych miazgi zębów z nieukształtowanym wierzchołkiem korzenia stanowią głębokie ubytki próchnicowe zębów bocznych, natomiast drugą w kolejności są ostre urazy mechaniczne w obrębie zębów przednich szczęk^6,7.

Podczas planowania odpowiedniej metody leczenia należy brać pod uwagę:

• rozległość i głębokość ubytku próchnicowego
• możliwość zapewnienia właściwej odbudowy korony
• celowość utrzymania zęba w jamie ustnej w aspekcie długoterminowym i ortodontycznym
• etap, na jakim znajduje się rozwój korzenia.

Rokowanie jest tym lepsze, im bardziej zaawansowane było stadium rozwoju korzenia w momencie podjęcia leczenia. Jedną z kluczowych kwestii mających wpływ na dobór optymalnej metody leczenia zębów niedojrzałych jest współpraca z pacjentem4,6,8.