Choroby jamy ustnej stanowią poważny problem zdrowia publicznego i należą do najbardziej rozpowszechnionych na świecie. Znaczna ich część związana jest z biofilmem tworzonym przez patogenne drobnoustroje. Nieustannie poszukuje się nowych substancji o właściwościach antybiofilmowych do zastosowania w stomatologii. Naturalne środki − z uwagi na niski koszt produkcji, różnorodne funkcje i wysokie bezpieczeństwo – stanowią ciekawą propozycję do zastosowania w praktyce klinicznej. W niniejszej pracy dokonano przeglądu danych z piśmiennictwa dotyczących nowych substancji naturalnych do zapobiegania powstawaniu biofilmu w jamie ustnej.

Biofilm bakteryjny w jamie ustnej

Jama ustna stanowi doskonałe środowisko dla wzrostu i rozwoju ponad tysiąca gatunków mikroorganizmów, w tym wirusów, bakterii, grzybów i archeonów. Wynika to z panujących tam sprzyjających do ich rozwoju warunków, a w szczególności odpowiedniej temperatury i wilgotności.

Mikrobiota jamy ustnej odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i zachowaniu homeostazy początkowego odcinka przewodu pokarmowego. Zachwianie równowagi mikrobiologicznej (dysbioza) skutkuje bowiem inwazją patogennych drobnoustrojów i chorobami zębów. Większość bakterii obecnych w jamie ustnej występuje w postaci zorganizowanych skupisk, zwanych biofilmami. Biofilm to trójwymiarowa struktura składająca się z komórek trwale związanych z powierzchnią abiotyczną (taką jak chociażby powierzchnia protez) bądź powierzchnią biotyczną (tkanki lub komórki innych organizmów). Zbudowany jest z ułożonych warstwowo komórek zanurzonych w wytwarzanej przez nie macierzy zewnątrzkomórkowych substancji polimerowych (EPS − extracellular polymeric substances). Głównymi składnikami pozakomórkowymi macierzy są cząsteczki DNA, glikolipidy, białka oraz polisacharydy. W biofilmie istotny element stanowią ponadto kanały wodne, przez które dostarczane są substancje odżywcze, a usuwane zbędne produkty przemiany materii drobnoustrojów. Mikroorganizmy obecne wewnątrz tej struktury wykazują unikalną zdolność wytwarzania cząstek sygnałowych (quorum sensing), dzięki którym mają możliwość komunikowania się i tworzenia kolonii o zróżnicowanej budowie.

Biofilm stanowi przyjazne i stabilne środowisko życia ułatwiające kontakt i wzajemne interakcje bakterii oraz dodatkowo umożliwiające ich przetrwanie w niesprzyjających warunkach. Tworzenie tej struktury w jamie ustnej może być przyczyną występowa...