dr n. med. Joanna Kunert

Tematem przewodnim numeru jest „Zapalenie przyzębia jako jedno z powikłań cukrzycy”. Autorka artykułu, dr n. med. Kamila Szymacha, przystępnie i precyzyjnie przedstawia koncepcje zależności pomiędzy cukrzycą i chorobami przyzębia. Zwraca także uwagę na fakt, że w sytuacji, kiedy leczenie chorób przyzębia nie przynosi pożądanych efektów, warto zasięgnąć konsultacji lekarza diabetologa i wspólnie poszukać rozwiązań korzystnych dla pacjenta.

Choroby przyzębia to niejedyne powikłanie cukrzycy obecne w jamie ustnej. W podręcznikach medycznych wymieniane są także: zmniejszone wydzielanie śliny, zakażenia grzybicze błon śluzowych, próchnica zębów, zaburzenia w odczuwaniu smaku oraz utrudnione gojenie ran w jamie ustnej. Większość z przytoczonych powikłań znajduje potwierdzenie i wyjaśnienie w badaniach naukowych, inne nadal są przedmiotem wnikliwych studiów. Wiadomo natomiast, że powikłania cukrzycowe w jamie ustnej występują częściej i mają bardziej gwałtowny przebieg w chorobie o niestabilnym przebiegu w porównaniu z tą o wyrównanym charakterze. Wiek pacjenta, czas trwania choroby oraz stopień kontroli metabolicznej mogą wpływać na intensywność występujących zmian w jamie ustnej bardziej niż typ cukrzycy.

Zmniejszenie wydzielania śliny oraz stany zapalne jamy ustnej i języka są często spotykanymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjentów chorujących na cukrzycę. Hiposalwacja, czyli subiektywne odczucie suchości w jamie ustnej, lub kserostomia (ilościowe zmniejszenie wydzielania śliny) są często podłożem występowania innych schorzeń. Sucha, pozbawiona ochronnej warstwy glikoproteinowej błona śluzowa jamy ustnej może być łatwo uszkadzana podczas spożywania posiłków, użytkowania aparatów ortodontycznych bądź uzupełnień protetycznych. Staje się bardziej podatna na zakażenia bakteryjne i grzybicze. Zmniejszone wydzielanie śliny jest również czynnikiem predysponującym do wyższej kumulacji płytki bakteryjnej pokrywającej odsłonięte powierzchnie zębów, szczególnie w okolicy przydziąsłowej oraz w przestrzeniach międzyzębowych. Zredukowana ilość wydzielanej śliny nie jest w stanie mechanicznie usunąć zalegająch resztek pokarmowych, co przyczynia się do rozwoju chorób przyzębia oraz zmian próchnicowych. U osób w wieku dojrzałym, z recesją dziąseł i obnażonymi korzeniami zębów, często dochodzi do szybkiego postępowania próchnicy korzenia. W przebiegu cukrzycy rozwój zmian demineralizacyjnych w okolicy szyjki zęba ma charakter ostry, obejmujący wszystkie powierzchnie zęba, często dochodzi do zapaleń miazgi i finalnie kończy się usunięciem zęba.

Warto również nadmienić, że wiele osób chorujących na cukrzycę od lat jest leczonych farmakologicznie z powodu jej powikłań, takich jak: nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia, zaburzenia neurologiczne, a przyjmowane leki powodują często występowanie czy wręcz nasilenie uczucia suchości w jamie ustnej, które staje się wtedy dla pacjenta bardzo dotkliwe. Pojawiają się trudności przy spożywaniu posiłków, użytkowaniu protez, a w skrajnych przypadkach kserostomii występują kłopoty z mówieniem. Bardzo pomocne w takich sytuacjach są preparaty ślinozastępcze, dostępne w aptekach w formie żelu lub płynu.

Nie będzie to stwierdzenie odkrywcze, ale w przypadku pacjentów z cukrzycą odpowiednia higiena jamy ustnej nabiera szczególnego znaczenia. Efektywne usuwanie z niej osadów bakteryjnych, wspomagane preparatami o działaniu przeciwbakteryjnym i remineralizujacym, pozwala na ograniczenie częstości występowania powikłań.

Niezbędnym uzupełnieniem domowych zabiegów higienicznych są wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym. Podczas każdej z nich powinno być przeprowadzone kliniczne i radiologiczne badanie diagnostyczne w kierunku zmian w przyzębiu, na błonie śluzowej oraz próchnicy zębów. Dokładne badanie jamy ustnej może ujawnić pierwsze objawy cukrzycy jeszcze nierozpoznanej, umożliwić wczesną diagnozę i opóźnić rozwój ewentualnych powikłań ogólnoustrojowych.

Pacjent z cukrzycą – jaka jest skala problemu?

Przyjrzyjmy się trochę epidemiologii: chorujący obecnie na cukrzycę na świecie to populacja ok. 500 milionów ludzi, czyli ponad 13 razy tyle co osób żyjących w Polsce i 250 razy tyle co mieszkańców Warszawy. Polska także zmaga się z problemem cukrzycy – choruje ponad 2 mln osób, w większości kobiety. Jedna na cztery osoby >60 r.ż. w Polsce ma stwierdzoną cukrzycę. Aż 25% pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą zgłasza się z takim opóźnieniem, że występują już u nich późne następstwa tej choroby. Jej początkowe stadia są mało charakterystyczne i nie powodują u pacjentów dolegliwości na tyle istotnych, aby zasięgnąć porady lekarza. Pragnienie, zmęczenie, częste oddawanie moczu, suchość w jamie ustnej zawsze mogą być łatwo wytłumaczone przeciążeniem w pracy albo wysiłkiem fizycznym. Dobrze jest wtedy sprawdzić stężenie glukozy we krwi, aby upewnić się, czy to tylko chwilowy brak formy.

Podsumowując i jednocześnie odpowiadając na pytanie tytułowe felietonu: tak, cukrzyca jest wymagająca, ponieważ obliguje pacjenta do wyjątkowej dbałości o dietę, higienę, dostosowania trybu życia, tak by zapobiegać rozwojowi choroby, oraz do utrzymania organizmu w dobrej kondycji zdrowotnej. Zobowiązuje także lekarza dentystę do uwagi, obserwacji, dokładnej diagnostyki oraz leczenia wczesnych powikłań, aby w miarę możliwości zapewnić choremu komfort życia. Zapraszam do lektury.