dr hab. n. med., dr n. hum. Sebastian Kłosek, prof. UM w Łodzi

Profilaktyka chorób jamy ustnej stanowi ważny element postępowania prozdrowotnego każdego z nas. Szczególnie dbałość o ciągłość zdrowia jamy ustnej jest ważna, a do tego leży w zakresie możliwości każdego pacjenta, bo, jak śpiewano w kultowym już programie telewizyjnym dla dzieci, „Żeby zdrowe zęby mieć, trzeba tylko chcieć”. Ta chęć jednak musi wiązać się z wiedzą mówiącą o tym „jak”, „czym”, „kiedy” i „jak często”. Te działania powinny być regularne i długofalowe. A w szczególnym czasie, takim jak czas świąteczny, powinny być przeprowadzane z należytą starannością, bowiem dietetyczne pokusy mogą mieć znaczący wpływ na jamę ustną. Należy również pamiętać, że zalecenia 2 x 2 x 2 dotyczą nie tylko tego, co może zrobić bezpośrednio pacjent w swojej jamie ustnej, czyli szczotkować zęby co najmniej 2 razy dziennie przez 2 minuty, ale także trzeba mieć na uwadze regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym co najmniej raz na pół roku.

W bieżącym numerze „Stomatologii po Dyplomie” znajdziecie Państwo artykuł „Dieta a stan uzębienia. Probiotyki i ich zastosowanie w profilaktyce chorób przyzębia − co mówią badania”, pokazujący jedną z możliwych metod wspomagania profilaktyki chorób jamy ustnej, w tym szczególnie zapobiegania próchnicy oraz rozwojowi chorób przyzębia. Mowa tu o włączaniu miejscowej aplikacji probiotyków lub synbiotyków. Probiotyki to żywe, niepatogenne mikroorganizmy o znaczeniu modulacyjnym dla funkcjonowania układu odpornościowego. Wśród probiotyków wyróżnia się grzyby i bakterie, a mechanizmy działania tych organizmów w jamie ustnej oraz jelitach są równoległe. Stosowane w odpowiednich ilościach mogą przynosić korzyści gospodarzowi. Połączone z substancjami nieożywionymi (prebiotykami), które wspierają ich wzrost i aktywność, tworzą układy synbiotyczne również obecnie stosowane szeroko w medycynie, a także w stomatologii. Probiotyki, w tym szczepy Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus, wydzielają różne związki, takie jak substancje przeciwdrobnoustrojowe, bakteriocyny i enzymy, które pomagają zwalczać bakterie próchnicotwórcze. Badania sugerują, że wczesne podawanie probiotyków może stworzyć stabilny ekosystem jamy ustnej i zmniejszyć ryzyko próchnicy zębów. Synbiotyki oferują synergistyczne podejście do promowania zdrowia w tym obszarze. Prebiotyki, takie jak hydrolizat glukomannanu, arabinoza, ksyloza i ksylitol, wspierają wzrost saprofitycznych bakterii, jednocześnie utrudniając namnażanie się szczepów próchnicotwórczych. Stosowanie synbiotyków, szczególnie u dzieci, okazało się obiecujące w zmniejszaniu częstości występowania próchnicy zębów.

W omawianym artykule znajduje się również dużo informacji na temat ochronnego działania probiotyków na przyzębie. Według niektórych badań klinicznych probiotyki stosowane w praktyce stomatologicznej mają potencjał do modyfikowania składu mikrobioty poddziąsłowej, co w konsekwencji może przyczynić się do znacznego obniżenia liczebności kluczowych patogenów przyzębia. Szczepy probiotyczne zatem mogą być stosowane jako środki wspomagające w celu zwiększenia skuteczności opieki stomatologicznej zapewnianej przez mechaniczne oczyszczanie. Autorka szczegółowo wskazuje opisane mechanizmy działania ochronnego na przyzębie dla gatunków należących do rodzajów Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus i Weissella. Wystarczy tu wymienić kilka z nich, np.: hamowanie wzrostu P. gingivalis, degradowanie biofilmu, produkowanie deiminazy argininy w celu zmniejszenia stężenia czynników prozapalnych (TNF-α, IL-1β, IL-6 i IL-17), hamowanie rozwoju A. actinomycetemcomitans w ślinie, zmniejszanie indukowanej przez F. nucleatum prozapalnej produkcji interleukiny 6 w komórkach nabłonka jamy ustnej, a także zmniejszenie liczebności P. gingivalis, A. actinomycetemcomitans oraz P. intermedia w płytce poddziąsłowej. Działania te wydają się obiecujące w prewencji postępu choroby przyzębia. Warto zajrzeć do omawianego artykułu, by dowiedzieć się więcej o innych kierunkach działania probiotyków oraz o możliwych sposobach zastosowania ich w profilaktyce i leczeniu pacjentów z problemami jamy ustnej.

W bieżącym numerze „Stomatologii po Dyplomie” możecie Państwo również przeczytać interesujący artykuł „Halitoza u dzieci”. Okazuje się, że problem nieświeżego oddechu w populacji pediatrycznej na świecie wynosi, w zależności od źródła, 5,0-76,3%, a jego przyczyny najczęściej wiążą się z: oddychaniem przez usta, próchnicą zębów, złą higieną jamy ustnej, chorobami przyzębia, obecnością nalotu na języku, alergiami i infekcjami górnych dróg oddechowych oraz chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak cukrzyca lub choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Niewątpliwie halitoza (zarówno u dorosłych, jak i u dzieci) wiąże się z dyskomfortem oraz wykluczeniem. Jej leczenie przywraca nie tylko zdrowie fizyczne, ale także psychiczne, zwiększając samoocenę pacjenta, co podnosi jakość życia społecznego. Co ciekawe, kilka badań klinicznych pokazało, że podawanie miejscowe probiotyków w sposób skuteczny zmniejszało nasilenie objawów halitozy dzięki modyfikacji dysbiotycznego środowiska jamy ustnej. Biorąc pod uwagę również fakt możliwej redukcji próchnicy, ta metoda wspomagania profilaktyki chorób jamy ustnej w grupie dzieci z halitozą wydaje się obiecująca. Zapraszam do sięgnięcia do samego artykułu po resztę informacji na temat tego problemu stomatologiczno-medycznego.

Żywię nadzieję, że lektura całego numeru „Stomatologii po Dyplomie” przyniesie Państwu wiele nowych informacji, które będą przydatne w praktyce klinicznej. Jednocześnie korzystając z okazji, składam Państwu najlepsze życzenia noworoczne, a w szczególności życzę satysfakcjonującego roku pracy z pacjentami oraz sukcesów zawodowych i osobistych.