Wstęp

Zaburzenia ruchowe podczas snu to grupa schorzeń charakteryzujących się stereotypowymi, prostymi ruchami lub skurczami grup mięśni, które w istotny sposób utrudniają zasypianie lub zaburzają sen i negatywnie odbijają się na funkcjonowaniu pacjenta w ciągu dnia (zespół niespokojnych nóg jest tu pewnym wyjątkiem, gdyż często zmusza pacjenta do spacerowania, ruch nie jest stereotypowy). Są one od stosunkowo niedawna diagnozowane w populacji dziecięcej, w związku z tym zebrano niewiele danych dotyczących występowania i skutecznych metod postępowania w tej populacji. Jest to najsłabiej poznana u dzieci grupa zaburzeń snu.

Zespół niespokojnych nóg (RLS – restless leg syndrome)

Kryteria

Zgodnie z kryteriami ICSD-3 do rozpoznania zespołu niespokojnych nóg niezbędne jest stwierdzenie przymusu poruszania nogami wywołanego nieprzyjemnymi doznaniami w kończynach dolnych (kryterium A). Rzadziej opisuje się przypadki niepokoju w innych częściach ciała, np. kończynach górnych, tułowiu, głowie, a nawet w kończynach fantomowych. Nieprzyjemne doznania nasilają się w spoczynku, czyli zwykle w godzinach wieczornych, a zmniejszają lub ustępują pod wpływem ruchu. Opisane objawy utrudniają zasypianie, powodują cierpienie i/lub upośledzają funkcjonowanie pacjenta w ciągu dnia (kryterium C). U podłoża problemu nie leży inne zaburzenie somatyczne lub behawioralne (kryterium B).

Etiologia

Etiologia zespołu niespokojnych nóg jest wieloczynnikowa. W przypadku dzieci i młodzieży bardzo istotny jest czynnik genetyczny. RLS u członka rodziny pierwszego stopnia jest czynnikiem silnie predysponującym do wystąpienia zaburzenia u dziecka. Badania wykazują, że zespół może również być skutkiem niedoboru żelaza (u 1/3 pacjentów stężenie ferrytyny wynosi <50 μg/l, suplementacja żelaza jest wówczas wystarczającą terapią), być działaniem niepożądanym leków (np. antyhistaminowych, antagonistów receptorów dopaminowych, większości leków przeciwdepresyjnych, metoklopramidu) lub towarzyszyć ciąży. RLS częściej też występuje u pacjentów cierpiących z powodu przewlekłej niewydolności nerek (2–5 razy częściej), dializowanych, z cukrzycą typu I, młodzieńczym reumatycznym zapaleniem stawów, ADHD. W kilku badaniach zanotowano ustąpienie objawów RLS po zabiegach adenotonsillektomii, co wskazywałoby na związek z zaburzeniami oddychania w czasie snu.

Występowanie

Częstość w populacji dzieci i młodzieży nie została do tej pory precyzyjnie określona. Badania przeprowadzone w krajach anglojęzycznych wskazują na częstość w granicach 2–4%. Wykazano, że młodzież doświadcza bardziej nasilonych objawów niż mniejsz...