Wstęp

Częstość zaburzeń snu, zwłaszcza o podłożu behawioralnym, w populacji pediatrycznej rośnie w sposób geometryczny. Ze względu na wczesne i odległe konsekwencje nieleczonych problemów ze snem pytanie o jakość i długość snu powinno być uwzględnione w każdym wywiadzie lekarskim. Diagnostyka zazwyczaj nie wymaga wysoce specjalistycznych badań, a podstawowe leczenie można wdrożyć w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu.

Pomimo dość częstego występowania zaburzeń snu u dzieci i młodzieży rodzice lub opiekunowie rzadko samorzutnie o nich mówią w trakcie wizyt lekarskich. Czasem uznają je za element rozwojowy, czasem trudno im nazwać problem, a czasem – w przypadku nastolatków – nie są świadomi problemu, gdyż zasypiają wcześniej niż ich dziecko. Niektórzy rodzice zgłaszają się do lekarza z powodu przewlekłego zmęczenia dziecka lub nadmiernej senności w ciągu dnia, podejrzewając zaburzenia neurologiczne lub somatyczne, np. anemię.

Podczas badania dziecka zawsze warto uwzględnić pytanie przesiewowe o sen, gdyż nieprawidłowy, niedający odpoczynku sen może skutkować powikłaniami somatycznymi (np. otyłość, wzrost ciśnienia krwi, moczenie nocne, zaburzenia endokrynologiczne), behawioralnymi (nadruchliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, drażliwość, nadmierna senność w ciągu dnia) i społecznymi (pogorszenie wyników w nauce, zaburzenie funkcjonowania społecznego) lub wiązać się z nimi.

Badanie podmiotowe

W krajach anglojęzycznych lekarze pierwszego kontaktu często używają skrótów mnemotechnicznych i kwestionariuszy podczas zbierania wywiadu, co ułatwia im wykrycie problemu. Przykładem takiego rozwiązania jest mnemonik BEARS, którego litery oznaczają:

• B (bedtime problems), czyli problemy z położeniem się do łóżka
• E (excessive daytime sleepiness), czyli nadmierna senność w ciągu dnia
• A (awakenings during the night), czyli wybudzenia w nocy
• R (regularity of sleep and duration), czyli długość i regularność snu
• S (sleep-disordered breathing), czyli zaburzenia oddychania w czasie snu.

W tabeli 1 znajduje się kilka przykładowych pytań, które można zadać, posługując się schematem BEARS.

Niestety do tej pory nie ma kwestionariuszy przesiewowych dotyczących zaburzeń snu u dzieci dostępnych w języku polskim. Przykładowa skala anglojęzyczna Sleep Disturbances Scale for Children znajduje się pod adresem: http://www.midss.org/content/sleep-disturbance-scale-children-sdsc.

W przypadku zgłoszenia przez rodziców zaburzeń snu u dziecka należy zebrać szczegółowy wywiad dotyczący problemu ze snem, który powinien uwzględniać w zależności od wieku dziecka: