Niesłusznie izolowani lekarze mogą domagać się odszkodowań

Coraz częściej na polecenie dyrektorów na oddziałach zamykani są lekarze razem z pacjentami, po tym jak u któregoś z pacjentów zdiagnozowano COVID-19. Czy to zgodne z prawem? – zbadały prawniczki Karolina Podsiadły-Gęsikowska oraz Aleksandra Powierża, znane z fanpege’a „PrawnikLekarza”.

Za zgodą kancelarii publikujemy obszerne fragmenty opracowania.

Jak wyjaśniają autorki analizy prawnej, zgodnie z art. 42 ust. 1 konstytucji „Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie”.

Oznacza to, że fundamentalne z punktu widzenia praw człowieka prawo, jakim jest prawo do wolności, może podlegać ograniczeniom.

Zgodnie z przepisami konstytucji, aby ograniczyć lub pozbawić wolności człowieka, taka możliwość musi wynikać z ustawy. Nie może to być akt prawny niższy rangą niż ustawa, czyli np. rozporządzenie.

Uprawnienia do tego, aby ograniczyć wolność człowieka – w omawianym przypadku – wynikają z Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ustawa ta określa m.in. możliwość izolacji, kwarantanny czy też obowiązkowej hospitalizacji, ale po zaistnieniu określonych przesłanek prawnych. Jeśli zatem ktoś nakłada środki przymusu wymienione w Ustawie, to ma obowiązek zastosować przewidziane przez prawo procedury.

Ustawa określa rolę poszczególnych podmiotów w zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych. Jeśli chodzi o obowiązki lekarza, art. 27 Ustawy wskazuje, że: • lekarz, który podejrzewa lub rozpoznaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej jest obowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu; • zgłoszenia dokonuje się niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, chyba że ze względu na rodzaj zakażenia lub choroby zakaźnej właściwy państwowy inspektor sanitarny postanowi inaczej.

Zgodnie z art. 28 ww. Ustawy: • lekarz powinien podjąć działania zapobiegające szerzeniu się zachorowań, w tym: 1) skierować osobę podejrzaną o zakażenie lub zachorowanie oraz zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną do szpitala specjalistycznego zapewniającego izolację i leczenie tej osoby oraz niezwłocznie informować szpital o tym fakcie; 2) zorganizować transport uniemożliwiający przeniesienie zakażenia na inne osoby; 3) pouczyć osobę chorą lub jej opiekunów czy też osoby najbliższe o obowiązkach wynikających z przytoczonego powyżej art. 5 ust. 1, aby osoba taka wiedziała, że ma

obowiązek poddania się np. izolacji; 4) niezwłocznie powiadomić państwowy powiatowy inspektorat sanitarny właściwy dla miejsca podejrzenia czy rozpoznania COVID-19 o podjętych działaniach.

Zgodnie z art. 35 ust. 1 w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną: • lekarz przyjmujący do szpitala, kierujący do izolacji, kwarantanny lub zlecający izolację w warunkach domowych, kierując się własną oceną stopnia zagrożenia dla zdrowia publicznego, poddaje osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lub osobę narażoną na zakażenie hospitalizacji, izolacji, kwarantannie, badaniom lub zleca izolację w warunkach domowych, również w przypadku, gdy brak jest decyzji inspektora sanitarnego, a osoba podejrzana o zachorowanie, chora lub narażona na zakażenie nie wyraża zgody na hospitalizację, izolację, kwarantannę, wykonanie badania lub izolację w warunkach domowych; • lekarz w takiej sytuacji winien niezwłocznie zawiadomić państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego dla szpitala, miejsca izolacji, odbywania kwarantanny lub izolacji w warunkach domowych; • ponadto obowiązany jest poinformować osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą lub narażoną na zakażenie i jej osoby najbliższe o przesłankach uzasadniających podjęte działania oraz dokonać odpowiedniego wpisu w dokumentacji medycznej.

Co stanowią przepisy w zakresie uprawnień organów inspekcji sanitarnej?

Na podstawie art. 33. omawianej Ustawy: • Państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może, w drodze decyzji, nałożyć na osobę zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną albo osobę podejrzaną o zakażenie lub chorobę zakaźną, lub osobę, która miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, obowiązki określone w art. 5 ust. 1 (są to przypadki wskazane na początku opracowania, m.in.: kwarantanna, izolacja czy też hospitalizacja).

Dalej art. 34 wskazuje, że: • W celu zapobiegania szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych osoby chore na chorobę zakaźną albo osoby podejrzane o zachorowanie na chorobę zakaźną mogą podlegać obowiązkowej hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych. • Natomiast osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych, podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej przez okres nie dłuższy niż 21 dni, licząc od dnia następującego po ostatnim dniu odpowiednio narażenia albo styczności.

Z powyższego wynika, że organy inspekcji sanitarnej mogą swoją decyzją nałożyć obowiązek poddania się kwarantannie czy też nadzorowi epidemiologicznemu. Mogą również zadecydować o hospitalizacji lub izolacji.

Taka decyzja ma rygor natychmiastowej wykonalności. Może być przekazywana w każdy możliwy sposób zapewniający dotarcie decyzji do adresata, w tym ustnie. Nie wymaga

uzasadnienia. Przekazana w sposób inny niż na piśmie, jest następnie doręczana na piśmie po ustaniu przyczyn uniemożliwiających doręczenie w ten sposób.

Czy uprawnienia do nałożenia powyżej określonych środków przymusów ma kierownik podmiotu leczniczego?

Według prawniczek z „PrawnikLekarza”, aby odpowiedzieć na to pytanie, najpierw należy wskazać na przepis ogólny, który mówi o obowiązkach kierownika podmiotu leczniczego w związanych z zapobieganiem i zwalczaniem zakażeń szpitalnych. Zgodnie z art. 14 Ustawy: • Kierownicy podmiotów leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne są obowiązani do wdrożenia i zapewnienia funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych, obejmującego: 1) powołanie i nadzór nad działalnością zespołu i komitetu kontroli zakażeń szpitalnych; 2) ocenę ryzyka i monitorowanie występowania zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych; 3) organizację udzielania świadczeń zdrowotnych, we wskazany w Ustawie sposób; 4) monitorowanie i rejestrację zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych; 5) sporządzanie i przekazywanie właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala.

Zgodnie z art. 27: • Kierownicy podmiotów wykonujących działalność leczniczą zapewniają warunki organizacyjne i techniczne niezbędne do realizacji obowiązku lekarza zgłoszenia inspektorowi sanitarnemu podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z tego powodu oraz sprawują nadzór nad jego wykonywaniem.

Kolejny przepis mówiący o uprawnieniach kierowników podmiotów leczniczych to art. 39 Ustawy, z którego wynika, że: • W sytuacji, gdy dana osoba została objęta kwarantanną, hospitalizacją czy też izolacją na podstawie decyzji inspektoratu sanitarnego lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą ma obowiązek poinformowania tej osoby o przyczynach zastosowania tego środka. • Rolą kierownika podmiotu leczniczego jest natomiast obowiązek powiadomienia tej osoby o przysługujących jej środkach odwoławczych w sytuacji, gdy osoba ta nie wyraża zgody na hospitalizację, izolację lub kwarantannę. • Ponadto kierownik podmiotu leczniczego, w którym wykonywana jest decyzja wydana przez inspektorat sanitarny, jest obowiązany do powiadomienia rodziny lub osoby wskazanej przez osobę poddaną hospitalizacji, izolacji lub kwarantannie, o poddaniu tej osoby hospitalizacji, izolacji lub kwarantannie.

Wynika z tego, że kierownik podmiotu leczniczego nie ma prawa do zastosowania środków przymusu w stosunku do pacjentów i oczywiście lekarzy – czytamy w analizie.

Tylko lekarz i organy inspekcji sanitarnej mają możliwość poddania danej osoby kwarantannie, izolacji czy też hospitalizacji.

Istnieją konkretne wskazania do zakwalifikowania osób do przebywania na kwarantannie, izolacji, czy też hospitalizacji.

Zgodnie z przepisami omawianej Ustawy: Izolacja – to odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby. Izolacja w warunkach domowych – odosobnienie osoby chorej z przebiegiem choroby zakaźnej niewymagającej bezwzględnej hospitalizacji ze względów medycznych w jej miejscu zamieszkania lub pobytu, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Kwarantanna – odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych.

Z przedstawianych przez lekarzy problemów wynika, że lekarze i pacjenci zostają poddawani izolacji w związku z tym, że jeden pacjent na oddziale ma zdiagnozowany SARS-CoV-2.

Zatem izolacji zostają poddane osoby zdrowe, u których nie stwierdzono zakażenia, ale były narażone na zakażenie.

Już z samej definicji pojęcia izolacji wynika, że w takim stanie faktycznym nie ma podstaw prawnych do zakwalifikowania tych osób do izolacji.

Gdyby natomiast uznać, że lekarze wymagają kwarantanny, to zatrzymanie ich na wspólnym oddziale z innymi pacjentami może spełniać znamiona z art. 160 kk, który stanowi, że: § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Kwarantanna ma bowiem na celu odseparowanie osoby zdrowej w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby.

Nie powinno również dopuszczać się do kontaktu osób zdrowych, narażonych na zakażenie z osobami, które już są chore.

Fakt, że osoby te miały kontakt z osobą zakażoną lub podejrzaną o zakażenie, nie może oznaczać, że powinny mieć dalszy kontakt z takimi osobami.

W takiej sytuacji niesłusznie poddani izolacji czy kwarantannie pacjenci i lekarze mogą złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 160 kk.

Ponadto, w przypadku wykazania, że wspólne przebywanie tych osób doprowadziło do ich zakażenia z winy placówki medycznej, wówczas osoby te mogą liczyć na stosowne odszkodowania, zadośćuczynienie czy może nawet rentę – wskazują prawniczki.