Warszawscy onkolodzy z autorskim badaniem histiocytozy

Pierwszy w Polsce autorski projekt dotyczący leczenia chorób z kręgu histiocytoz u dzieci zrealizuje Klinika Onkologii Instytutu Matki i Dziecka, wybrana w konkursie Agencji Badań Medycznych. Koordynatorem projektu POL HISTIO jest prof. Anna Raciborska, kierownik kliniki.
Projekt POL HISTIO to 3 niekomercyjne badania kliniczne, których celem podstawowym jest optymalizacja postępowania oraz leczenia dzieci z rozrostami z komórek histiocytarnych.  
Choroby z kręgu histiocytoz to rzadkie schorzenia o różnorodnym obrazie i przebiegu klinicznym, których patogeneza jest związana z zaburzeniem proliferacji i różnicowania komórek układu fagocytarnego. Ze względu na klonalny charakter rozrostów zaliczane są do chorób nowotworowych, mimo że czasami przebieg kliniczny sugeruje inny mechanizm patogenetyczny. Obecna klasyfikacja dzieli zaburzenia z kręgu histiocytoz na 5 grup.
U dzieci i młodzieży najczęściej występuje histiocytoza z komórek Langerhansa (LCH). Stwierdza się ją z częstością od 0,1 do 1 nowych zachorowań na 100 000 dzieci na rok, co oznacza, że w Polsce co roku rozpoznaje się ok. 35-40 nowych przypadków. Najczęściej chorują dzieci do 6. r.ż. Żółtakoziarniniak młodzieńczy (juvenile xanthogranuloma; JXG) to najczęstsza histiocytoza z tzw. grupy non-LCH u dzieci. Średnia wieku zachorowania to 2 lata, ale może występować już po urodzeniu i pojawiać się w wieku dorosłym. Częstość występowania to ok 1/1 000 000, ale może być większa, gdyż zazwyczaj nie zgłasza się do rejestrów dzieci z pojedynczym, małym ogniskiem choroby.
Manifestacja kliniczna chorób może być różnorodna. W zależności od rodzaju i postaci choroby, od pojedynczego ogniska do zajęcia wielu narządów i układów z cechami ich niewydolności. Szczególnie widoczne jest to w najmłodszej grupie pacjentów, gdzie niepowodzenia leczenia mogą sięgać nawet 55-60%, a śmiertelność w tej grupie wynosi ponad 20% mimo agresywnego leczenia. Ze względu na rzadkość występowania,  stwarzają olbrzymie trudności diagnostyczne.
Przyczyna chorób z kręgu histiocytoz nie jest do końca poznana. U większości podłożem jest klonalna proliferacja komórek układu histiocytarnego, a obserwowane objawy są wynikiem zarówno akumulacji tych nieprawidłowych komórek w tkankach oraz narządach, jak i toczącego się procesu zapalnego.
W 2010 r. Badalian-Very opublikował pracę, w której opisał obecność mutacji w obrębie genu BRAFV600E w histiocytach u pacjentów z objawami LCH. Obecnie wiadomo, że u wielu pacjentów z chorobami z kręgu histiocytoz można wykryć mutacje w szlaku kinaz RAS/MAPK w komórkach dendrytycznych. Szlak ten bierze udział w wielu kluczowych procesach komórkowych, w szczególności w regulacji wzrostu, podziałów, dojrzewania i różnicowania komórek, ich ruchu oraz kontrolowanej śmierci (tzw. apoptoza). Występowanie mutacji łączy się zazwyczaj z bardziej agresywną formą choroby, częstszą opornością na chemioterapię, większym prawdopodobieństwem wznowy lub progresji oraz większą śmiertelnością.
Głównym celem projektu POL HISTIO jest poprawa diagnostyki u pacjentów z rozrostami z komórek histiocytarnych poprzez ocenę profilu molekularnego w tkance guza oraz jego monitorowanie we krwi. Na podstawie otrzymanych wyników będzie można ocenić m.in. skuteczność leczenia, a także dobrać jego rodzaj. Kolejnym celem POL HISTIO jest udostępnienie wszystkim chorym dzieciom (zwłaszcza opornym na konwencjonalną terapię) możliwości leczenia celowanego na podstawie wyniku badania molekularnego. Leczenie to będzie całkowicie finansowane ze środków Agencji Badań Medycznych.
Program swoim zasięgiem ma objąć pacjentów z całej Polski. Jego realizację wspiera merytorycznie wiodący ośrodek onkologii dziecięcej z USA St. Jude Children's Research Hospital. Natomiast partnerami projektu są Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Chemii Przemysłowej im. Prof. Ignacego Mościckiego w Warszawie oraz Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.
W ramach projektu powstaną 3 protokoły pediatrycznych niekomercyjnych badań klinicznych: HISTIOGEN, BRAVO i TRAM.
Projekt finansowany jest przez Agencję Badań Medycznych kwotą 19 954 352 zł. Przypomnijmy, że ABM rozpoczęła działalność w marcu ubiegłego roku. Jej zadaniem jest wspierać innowacje w ochronie zdrowia, w szczególności niekomercyjne badania kliniczne.  Klinika Onkologii Instytutu Matki i Dziecka kierowana przez prof. Annę Raciborską jest jednym z pierwszych jej beneficjentów.