Torasemid – wskazania i zasady stosowania

– Torasemid jako diuretyk pętlowy stosowany w terapii niewydolności serca, nadciśnienia tętniczego i ciężkiej niewydolności nerek z obrzękami, także u pacjentów dializowanych
– Zasady leczenia torasemidem w poszczególnych wskazaniach
– Na czym polega przewaga torasemidu nad furosemidem?


lek. Jan W. Pęksa1
prof. dr hab. n. med. Danuta Czarnecka1
1Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie

Wprowadzenie

W leczeniu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca stosowane są różne grupy leków. Wśród nich oprócz m.in. inhibitorów konwertazy angiotensyny, sartanów, antagonistów wapnia i β-adrenolityków silną pozycję mają diuretyki. Znajduje to odzwierciedlenie w wytycznych hipertensjologicznych z 2018 r. opracowanych przez ekspertów European Society of Hypertension (ESH) oraz w bazujących na nich wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) z 2019 r., a także w wytycznych European Society of Cardiology (ESC) z 2016 r. dotyczących leczenia niewydolności serca1-3. Do najczęściej używanych w praktyce klinicznej leków moczopędnych zaliczają się tiazydy (hydrochlorotiazyd), diuretyki tiazydopodobne (chlortalidon, indapamid), diuretyki pętlowe (furosemid, torasemid), a także diuretyki oszczędzające potas, będące antagonistami aldosteronu (spironolakton, eplerenon)4-6.

Torasemid jest długo działającym diuretykiem pętlowym, wprowadzonym na rynek farmaceutyczny później niż furosemid. Występuje w postaci do podawania doustnego oraz dożylnego. Wykazuje dużą skuteczność jako jeden z możliwych elementów terapii niewydolności serca oraz nadciśnienia tętniczego, szczególnie opornego7-9. W niniejszym artykule przedstawiono charakterystykę torasemidu – mechanizm działania, wskazania do stosowania oraz wiele praktycznych uwag związanych z farmakoterapią.

 

Mechanizm działania

Torasemid to diuretyk pętlowy działający w części wstępującej pętli Henlego. Hamuje tam wchłanianie zwrotne jonów sodu (Na+), chloru (Cl-), a także wody, co skutkuje silnym działaniem diuretycznym i wpływa na kotransporter Na+/K+/2Cl. W wyniku stosowania torasemidu hipokaliemia występuje rzadziej niż w przypadku terapii furosemidem; nie wpływa on znacząco na równowagę kwasowo-zasadową organizmu10-12. Torasemid wykazuje działanie hipotensyjne niezależne od moczopędnego poprzez wazodylatację w zakresie naczyń żylnych10,13,14.

Po podaniu doustnym dostępność biologiczna torasemidu jest wysoka, większa i mniej zmienna osobniczo niż furosemidu, i wynosi 80-90%. Efekt pierwszego przejścia przez wątrobę (eliminacja leku na drodze procesów metabolicznych przed dostaniem się do krążenia ogólnoustrojowego) to maksymalnie 10-20%. Najsilniejsze działanie diuretyczne występuje po 2-3 h od podania doustnego i po ok. 1 h od podania dożylnego. Działanie moczopędne utrzymuje się do 12 h. Czas połowicznego rozpadu leku wynosi ok. 3,5 h. Torasemid w 80% jest metabolizowany w wątrobie poprzez oksydację, hydroksylację i hydroksylację pierścienia aromatycznego. Zaburzenia czynności nerek i wątroby nie mają znaczącego wpływu na wydalanie leku10,15.

 

Wskazania do stosowania

Torasemid może zostać włączony do terapii w przypadku występowania obrzęków wywołanych przewlekłą niewydolnością serca, obrzęków pochodzenia nerkowego lub wątrobowego oraz obecności obrzęku płuc. Diuretyki, w tym pętlowe, to jedna z głównych grup leków stosowanych w terapii niewydolności serca w celu zmniejszenia objawów zastoju3,10. W polskich wytycznych hipertensjologicznych z 2019 r. podkreślono, że w niewydolności serca preferowane są silnie działające diuretyki tiazydopodobne (np. chlortalidon) oraz diuretyki pętlowe, które wykazują jeszcze silniejszy efekt natriuretyczny (preferowany jest torasemid). Autorzy wspomnianych zaleceń podkreślają, że torasemid ma większą biodostępność, lepsze wchłanianie oraz dłuższy okres półtrwania, a w konsekwencji dłuższy czas działania od furosemidu2.

Czas działania leków odwadniających jest jednym z ważniejszych elementów mających wpływ na uzyskanie właściwego efektu terapeutycznego. Starszy diuretyk pętlowy, furosemid, działa szybciej niż torasemid, ale efekt odwadniający jest krótkotrwały. Działanie torasemidu jest znacznie wydłużone w czasie. Po zastosowaniu u pacjenta diuretyku krótko działającego ze zbyt długim odstępem między podawanymi dawkami i w okresie braku leku w moczu występuje antynatriureza (obniżenie ilości sodu w moczu i spadek diurezy). Z tego powodu furosemid jest zalecany w 2 lub 3 dawkach dziennie, co może być niewygodne dla pacjenta i znacznie obniżać stopień przestrzegania zaleceń terapeutycznych (compliance). Ponadto w przypadku zastosowania krótko działającego furosemidu wielkość diurezy może przewyższać szybkość powrotu płynu przesiękowego z obrzęków do naczyń, co uruchamia mechanizmy kompensacyjne: pacjent odczuwa pragnienie, pije więcej płynów i efekt działania leku zostaje zneutralizowany. Alternatywą dla furosemidu jest zastosowanie długo działającego diuretyku pętlowego, torasemidu, który podany w równoważnej dawce nie prowadzi do przekroczenia wspomnianej szybkości11-16.

W metaanalizie 19 badań klinicznych (n = 19 280) opublikowanej przez Abrahama i wsp. w 2020 r. wykazano, że po średnim czasie obserwacji wynoszącym 15 miesięcy przyjmowanie torasemidu w porównaniu z leczeniem furosemidem wiązało się z niższym ryzykiem hospitalizacji z powodu niewydolności serca (10,6% vs 18,4%) oraz większą poprawą stanu funkcjonalnego: od klasy III/IV w skali New York Heart Association (NYHA) do I/II w tej skali (72,5% vs 58%). W przywołanej metaanalizie nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy w śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny ani w częstości zarejestrowanych działań niepożądanych obu leków16.

Torasemid może zostać włączony do terapii również u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym – w przypadku pierwotnego nadciśnienia tętniczego lek może być stosowany w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi preparatami hipotensyjnymi10. Warto zauważyć, że w wytycznych PTNT z 2019 r. torasemidu nie zaliczono do substancji z 5 głównych grup preparatów hipotensyjnych. Te grupy to: inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści receptora angiotensyny II (sartany), antagoniści wapnia, β-adrenolityki, diuretyki tiazydowe/tiazydopodobne. Torasemid znajduje się wśród „innych leków hipotensyjnych”. W niektórych sytuacjach klinicznych ich użycie może być jednak bardzo pomocne, np. w przypadku występowania nadciśnienia tętniczego opornego2. Wykazano, że małe dawki torasemidu (2,5-5 mg) wykazują podobny efekt hipotensyjny do hydrochlorotiazydu w dawce 25 mg/24 h17.

Trzecim wskazaniem do włączenia terapii torasemidem jest zachowanie diurezy, gdy występują obrzęki, przesięki i nadciśnienie tętnicze u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <20 ml/min i/lub stężenie kreatyniny w surowicy >6 mg/100 ml), również u chorych dializowanych (jeśli diureza resztkowa wynosi >200 ml/24 h)10. W literaturze medycznej już od przełomu lat 80. i 90. XX wieku szeroko podkreślana jest użyteczność stosowania torasemidu u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek18-21.

 

Zasady farmakoterapii

Poniżej przedstawiono wskazówki dotyczące prowadzenia farmakoterapii za pomocą torasemidu, oparte w głównej mierze na aktualnych wytycznych ESC, ESH, i PTNT oraz na charakterystyce produktów leczniczych zawierających tę substancję.

W leczeniu niewydolności serca typowa dawka początkowa torasemidu, jaką można zastosować, to 5-10 mg/24 h. Typowa dawka docelowa wynosi 10-20 mg/24 h3. W razie braku oczekiwanego efektu klinicznego dawkę można zwiększyć do 40 mg/24 h i utrzymywać przez 3 dni10. W terapii ciężkiej niewydolności nerek stosowane są większe dawki torasemidu: początkowo włącza się 50 mg/24 h leku, a w razie konieczności eskaluje się dawkę do maksymalnie 200 mg/24 h10,22.

W leczeniu nadciśnienia tętniczego dawka początkowa torasemidu, jaką można zastosować, to 2,5 mg/24 h. W razie braku odpowiedniego efektu klinicznego można ją zwiększyć po 12 tygodniach podawania leku do 5 mg/24 h10.

U pacjentów hospitalizowanych z powodu zaostrzenia przewlekłej niewydolności serca, z nasilonymi cechami zastoju zwykle początkowo podaje się diuretyki dożylnie. W tej sytuacji klinicznej dochodzi do obrzęku i przekrwienia jelit oraz gorszego wchłaniania leków podawanych doustnie, więc preparaty dożylne są znacznie skuteczniejsze23,24.

Aby nasilić wydalanie moczu lub przełamać oporność na diuretyki, można rozważyć tzw. podwójną blokadę nefronu diuretykami pętlowymi (furosemidem lub torasemidem) w połączeniu z tiazydami lub antagonistami aldosteronu3. Należy pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych takiej terapii: hipokaliemii, hiponatremii, niedociśnieniu i pogorszeniu czynności nerek. U pacjentów leczonych w ten sposób należy skrupulatnie monitorować stężenie elektrolitów, szczególnie przez pierwszych kilka tygodni od włączenia wspomnianej terapii25,26.

W leczeniu szpitalnym pierwsza dawka dożylnie podawanego furosemidu powinna być co najmniej taka, jak stosowana wcześniej doustna. Pacjenci, którzy nie byli leczeni wcześniej substancjami odwadniającymi, zazwyczaj bardzo dobrze odpowiadają już na wstępne dawki 20-40 mg dożylne furosemidu. Chorzy, którzy wcześniej przyjmowali już ten lek moczopędny, na ogół wymagają większych dawek. Zamiast furosemidu we wstępnym postępowaniu można podać 10-20 mg torasemidu w pojedynczym wstrzyknięciu3.

W przypadku stwierdzenia niedostatecznej odpowiedzi na stosowane diuretyki lub oporności na nie autorzy aktualnych wytycznych ESC dotyczących leczenia niewydolności serca polecają wykonać następujące czynności: 1. ocenić przestrzeganie zaleceń i objętości przyjmowanych przez pacjenta płynów; 2. zwiększyć dawki diuretyków; 3. rozważyć zamianę furosemidu na torasemid; 4. dodać do leczenia antagonistę aldosteronu; 5. zastosować połączenie leku pętlowego i tiazydowego (podwójna blokada nefronu); 6. podawać diuretyki pętlowe 2 lub więcej razy na dobę (albo na czczo); 7. rozważyć okresowe, krótkoterminowe wlewy dożylne diuretyków pętlowych lub ultrafiltrację3. W porównaniu z furosemidem torasemid ma korzystniejszą farmakokinetykę oraz potencjalne dodatkowe działania plejotropowe, takie jak zmniejszenie włóknienia mięśnia sercowego u pacjentów z niewydolnością serca czy efekt przeciwaldosteronowy2,27-29.

W przypadku nadciśnienia tętniczego opornego, czyli niedostatecznej kontroli ciśnienia w przypadku stosowania 3 leków (w tym diuretyku) właściwie skojarzonych i w pełnych dawkach, potwierdzonej w ambulatoryjnym całodobowym pomiarze ciśnienia tętniczego i po wykluczeniu nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych, jednym z elementów postępowania jest dodanie lub zamiana wcześniej stosowanego diuretyku na pętlowy. W tym stanie klinicznym pierwszy krok postępowania to wykluczenie pozornej oporności, wyeliminowanie usuwalnych przyczyn i upewnienie się co do przestrzegania zaleconych zmian stylu życia. Drugim etapem (jeśli chory jest leczony inhibitorem układu renina-angiotensyna-aldosteron, antagonistą wapnia i diuretykiem tiazydopodobnym/tiazydowym w maksymalnych dawkach) jest dołączenie do terapii antagonisty aldosteronu (spironolakton 25-50 mg). Trzeci krok to dodanie diuretyku pętlowego lub zamiana przyjmowanego wcześniej diuretyku na pętlowy (torasemid 10-20 mg). Jest to postępowanie szczególnie użyteczne w przypadku znacznego upośledzenia funkcji nerek2,30.

Diuretyki w niewydolności serca powinny być stosowane tak, aby uzyskać stan kompensacji układu krążenia. Należy pamiętać, że występują różne fenotypy niewydolności serca i że poszczególni pacjenci nie odpowiadają na włączone leczenie w taki sam sposób (osobniczo zmienna biodostępność leków). Ponadto u osób z niewydolnością serca występują często obrzęk nerek i zwiększone ciśnienie w śródmiąższu tych narządów. Dochodzi do ograniczenia przepływu w naczyniach nerkowych i stosowane dawki diuretyków muszą być większe niż u osób zdrowych, aby uzyskać podobny efekt kliniczny. Leczenie diuretykami powinno być modyfikowane zależnie od odpowiedzi na włączoną terapię31,32.

Podczas długotrwałej terapii diuretykami pętlowymi konieczna jest kontrola stężenia elektrolitów (szczególnie sodu i potasu), glukozy, kwasu moczowego, kreatyniny i lipidów we krwi10.

Włączając do leczenia torasemid, trzeba brać pod uwagę ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie tych pojawiających się często (u ≥1/100 do <1/10 pacjentów), takich jak: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaostrzona kwasica metaboliczna, skurcze mięśni, bóle i zawroty głowy, uczucie zmęczenia (co wynika często ze spadku ciśnienia tętniczego), podwyższenie stężenia kwasu moczowego, glukozy i lipidów we krwi oraz hipokaliemia. Na niskie stężenie potasu w surowicy należy zwracać szczególną uwagę u osób stosujących jednocześnie dietę z małą ilością potasu, w przypadku wymiotów, biegunki, nadużywania środków przeczyszczających i u pacjentów z przewlekłymi zaburzeniami czynności wątroby)10,33.

 

Przejście z furosemidu na torasemid

Furosemid może zostać zamieniony na nowszy diuretyk pętlowy: torasemid. Za taką zmianą przemawia m.in. fakt, że torasemid jest lekiem o dłuższym czasie działania, a w związku z tym może być przyjmowany w wygodniejszy dla pacjenta sposób: raz na dobę. Starszy diuretyk, furosemid, powinien być stosowany 2-3 razy dziennie. Ponadto postulowane są korzystne działania plejotropowe torasemidu3,34-36. Należy pamiętać, że torasemid charakteryzuje się większą od furosemidu biodostępnością po podaniu doustnym oraz dożylnym, co zostało potwierdzone w wielu badaniach klinicznych. Z prac tych wynika, że u pacjentów z niewydolnością serca podanie 10 mg torasemidu doustnie odpowiada włączeniu 40 mg furosemidu tą drogą, jeśli chodzi o własności diuretyczne (wydalany ładunek sodowy). W codziennej praktyce klinicznej można więc przyjąć przelicznik wagowy doustnej postaci furosemidu do torasemidu w terapii niewydolności serca jako 4:110,37-40. Dla zamiany postaci dożylnej furosemidu na torasemid przyjmowany jest z kolei często przelicznik 2:138,39,41.

W terapii nadciśnienia tętniczego, szczególnie opornego, furosemid stosowany w dawce 40 mg/24 h może zostać zamieniony na torasemid w dawce 2,5 mg/24 h. Gdy pacjent zażywa większe ilości furosemidu, np. 80-120 mg/24 h, można zamienić ten lek na torasemid w dawce 2,5-5 mg/24 h42. Takie małe dawki torasemidu charakteryzowały się dobrym efektem hipotensyjnym w wielu badaniach klinicznych9,17,43-46. Proponowany schemat przejścia ze starszego diuretyku (furosemidu) na nowszy (torasemid) przedstawiono na rycinie 1.

Przelicznik zamiany furosemidu na torasemid trzeba dopasować do danego pacjenta. Wynika to z faktu, że biodostępność leków jest osobniczo zmienna. Dotyczy to szczególnie furosemidu, a w mniejszym stopniu torasemidu. Po zamianie stosowanego diuretyku na inny należy obserwować objawy kliniczne zgłaszane przez pacjenta i wartości ciśnienia tętniczego, aby ewentualnie zmodyfikować dawkowanie. W przypadku zamiany furosemidu na torasemid zdarza się zarówno zbyt słaby, jak i zbyt silny efekt kliniczny10,35,36.

 

Terapia torasemidem – przykłady z codziennej praktyki klinicznej

Przykładowe sytuacje kliniczne, zbliżone do często spotykanych w codziennej praktyce lekarskiej, oraz możliwe rozwiązania zgłaszanych problemów zaprezentowano w tabeli 1.

 

Podsumowanie

Diuretyki pętlowe, w tym powszechnie stosowane furosemid i torasemid, działają na ramię wstępujące pętli Henlego, gdzie hamują absorbcję jonów sodu, jonów chloru oraz wody. Wykazują silne działanie diuretyczne, które może zostać wykorzystane w wielu wskazaniach klinicznych, w tym w terapii niewydolności serca, nadciśnienia tętniczego i ciężkiej niewydolności nerek z obrzękami, także u pacjentów dializowanych. Torasemid jako lek nowszy od furosemidu wykazuje potencjalne korzyści plejotropowe, wysoką dostępność biologiczną i ma długi czas działania. W terapii niewydolności serca typowa dawka początkowa torasemidu to 5-10 mg/24 h, a typowa dawka docelowa wynosi 10-20 mg/24 h. W leczeniu nadciśnienia tętniczego stosowane są mniejsze dawki: 2,5-5 mg/24 h. Rozpoczynając terapię diuretykami, należy pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych, w tym o związanej z tachyarytmiami hipokaliemii. Dlatego wskazane jest okresowe monitorowanie stężenia elektrolitów: sodu i potasu w surowicy, aby móc je w razie konieczności skutecznie suplementować.


Adres do korespondencji:

lek. Jan W. Pęksa

Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego,

Szpital Uniwersytecki

ul. Jakubowskiego 2, 30-668 Kraków

e-mail: janwpeksa@gmail.com

 

ABSTRACT

Indications and rules for the use of torasemide

Drugs used for treating hypertension and heart failure originate from various medication groups. Apart from angiotensin-converting enzyme inhibitors, sartans, calcium channel blockers, beta-blockers and diuretics have a strong position. Torasemide is a loop diuretic that acts on the ascending limb of Henle’s loop, where it inhibits the reabsorption of sodium (Na+) and chlorine (Cl-) ions, and finally causes strong diuretic effects. Torasemide can be used for the following indications: 1) pulmonary edema or edema caused by congestive heart failure, liver or kidney disease, 2) treatment of resistant hypertension, 3) preservation of diuresis when edema, exudation and hypertension are observed in dialyzed patients with severe kidney disease.

KEYWORDS: torasemide, furosemide, diuretics, heart failure, hypertension

 

Piśmiennictwo

  1. Williams B, Mancia G, Spiering W, et al. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology and the European Society of Hypertension. J Hypertens 2018;36(10):1953-2041
  2. Tykarski A, Filipiak KJ, Januszewicz A, et al. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2019;5(1):1-86
  3. Ponikowski P, Voors AA, Anker SD, et al. Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca w 2016 roku. Kardiol Pol 2016;74(10):1037-147
  4. Roush GC, Kaur R, Ernst ME. Diuretics: a review and update. J Cardiovasc Pharmacol Ther 2014;19(1):5-13
  5. Wile D. Diuretics: a review. Ann Clin Biochem 2012;49(5):419-31
  6. Surdacki A, Bednarek J, Kruszelnicka O, et al. Przewlekła niewydolność serca (PNS). Interna Szczeklika. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.19.1. Dostęp 3.10.2020
  7. Veeraveedu PT, Watanabe K, Ma M, et al. Torasemide, a long-acting loop diuretic, reduces the progression of myocarditis to dilated cardiomyopathy. Eur J Pharmacol 2008;581(1-2):121-31
  8. Achhammer I, Häcker W, Glocke M. Efficacy and safety of torasemide in patients with chronic heart failure. Arzneimittelforschung 1988;38(1A):184-7
  9. Roca-Cusachs A, Aracil-Vilar J, Calvo-Gómez C, et al. Clinical effects of torasemide prolonged release in mild-to-moderate hypertension: a randomized noninferiority trial versus torasemide immediate release. Cardiovasc Ther 2008;26(2):91-100
  10. Torasemid (torasemide). Medycyna praktyczna. Indeks. https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=1003. Dostęp 3.10.2020
  11. Friedel HA, Buckley MM. Torasemide. A review of its pharmacological properties and therapeutic potential. Drugs 1991;41(1):81-103
  12. Dunn CJ, Fitton A, Brogden RN. Torasemide. An update of its pharmacological properties and therapeutic efficacy. Drugs 1995;49(1):121-42
  13. de Berrazueta JR, González JP, de Mier I, et al. Vasodilatory action of loop diuretics: a plethysmography study of endothelial function in forearm arteries and dorsal hand veins in hypertensive patients and controls. J Cardiovasc Pharmacol 2007;49(2):90-5
  14. Pickkers P, Dormans TP, Russel FG, et al. Direct vascular effects of furosemide in humans. Circulation 1997;96(6):1847-52
  15. Kanderi T, Vaitla P. Torasemide. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559175/. Dostęp 3.10.2020
  16. Abraham B, Megaly M, Sous M, et al. Meta-Analysis Comparing Torasemide Versus Furosemide in Patients With Heart Failure. Am J Cardiol 2020;125(1):92-9
  17. Baumgart P. Torasemide in comparison with thiazides in the treatment of hypertension. Cardiovasc Drugs Ther 1993;7 Suppl 1:63-8
  18. Clasen W, Khartabil T, Imm S, et al. Torasemide for diuretic treatment of advanced chronic renal failure. Arzneimittelforschung 1988;38(1A):209-11
  19. Kindler J. Torasemide in advanced renal failure. Cardiovasc Drugs Ther 1993;7 Suppl 1:75-80
  20. Vasavada N, Saha C, Agarwal R. A double-blind randomized crossover trial of two loop diuretics in chronic kidney disease. Kidney Int 2003;64(2):632-40
  21. Trinh E, Bargman JM. Are Diuretics Underutilized in Dialysis Patients? Semin Dial 2016;29(5):338-41
  22. Krämer BK, Schwab A, Braun N, et al. Pharmacokinetics of torasemide and its metabolites in end-stage renal disease. Eur J Clin Pharmacol 1994;47(2):157-9
  23. Ikeda Y, Ishii S, Yazaki M, et al. Portal congestion and intestinal edema in hospitalized patients with heart failure. Heart Vessels 2018;33(7):740-51
  24. Arutyunov GP, Kostyukevich OI, Serov RA, et al. Collagen accumulation and dysfunctional mucosal barrier of the small intestine in patients with chronic heart failure. Int J Cardiol 2008;125:240-5
  25. Jentzer JC, DeWald TA, Hernandez AF. Combination of loop diuretics with thiazide-type diuretics in heart failure. J Am Coll Cardiol 2010;56(19):1527-34
  26. Dormans TP, Gerlag PG, Russel FG, et al. Combination diuretic therapy in severe congestive heart failure. Drugs 1998;55(2):165-72
  27. López B, Querejeta R, González A, et al. Effects of loop diuretics on myocardial fibrosis and collagen type I turnover in chronic heart failure. J Am Coll Cardiol 2004;43(11):2028-35
  28. Harada K, Izawa H, Nishizawa T, et al. Beneficial effects of torasemide on systolic wall stress and sympathetic nervous activity in asymptomatic or mildly symptomatic patients with heart failure: comparison with azosemide. J Cardiovasc Pharmacol 2009;53(6):468-73
  29. Buggey J, Mentz RJ, Pitt B, et al. A reappraisal of loop diuretic choice in heart failure patients. Am Heart J 2015;169(3):323-33
  30. Carey RM, Calhoun DA, Bakris GL, et al. Resistant Hypertension: Detection, Evaluation, and Management: A Scientific Statement From the American Heart Association. Hypertension 2018;72(5):e53-90
  31. Shah SJ, Kitzman DW, Borlaug BA, et al. Phenotype-Specific Treatment of Heart Failure With Preserved Ejection Fraction: A Multiorgan Roadmap. Circulation 2016;134(1):73-90
  32. Kurzyńska E. Diuretyki w niewydolności serca trzeba stosować do uzyskania stanu kompensacji. https://pulsmedycyny.pl/diuretyki-w-niewydolnosci-serca-trzeba-stosowac-do-uzyskania-stanu-kompensacji-911356. Dostęp 13.10.2020
  33. Brater DC. Benefits and risks of torasemide in congestive heart failure and essential hypertension. Drug Saf 1996;14(2):104-20
  34. Gerbes AL, Bertheau-Reitha U, Falkner C, et al. Advantages of the new loop diuretic torasemide over furosemide in patients with cirrhosis and ascites. A randomized, double blind cross-over trial. J Hepatol 1993;17(3):353-8
  35. Grabowski M. Miejsce torasemidu wśród diuretyków pętlowych w leczeniu niewydolności serca i nadciśnienia tętniczego. Choroby Serca i Naczyń 2016;13(1):1-4
  36. Woźniak-Wiśniewska A, Bujak R, Banach J, et al. Leki moczopędne w przewlekłej niewydolności serca – udokumentowane fakty i nowe zapytania. Fol Cardiol Excer 2013;8(2):59-64
  37. Scheen AJ, Vancrombreucq JC, Delarge J, et al. Diuretic activity of torasemide and furosemide in chronic heart failure: a comparative double blind cross-over study. Eur J Clin Pharmacol 1986;31(Suppl):35-42
  38. Vargo DL, Kramer WG, Black PK, et al. Bioavailability, pharmacokinetics, and pharmacodynamics of torsemide and furosemide in patients with congestive heart failure. Clin Pharmacol Ther 1995;57(6):601-9
  39. Testani JM, Brisco MA, Turner JM, et al. Loop diuretic efficiency: a metric of diuretic responsiveness with prognostic importance in acute decompensated heart failure. Circ Heart Fail 2014;7(2):261-70
  40. Ballester MR, Roig E, Gich I, et al. Randomized, open-label, blinded-endpoint, crossover, single-dose study to compare the pharmacodynamics of torasemide-PR 10 mg, torasemide-IR 10 mg, and furosemide-IR 40 mg, in patients with chronic heart failure. Drug Des Devel Ther 2015;9:4291-302
  41. Hariman RJ, Bremner S, Louie EK, et al. Dose-response study of intravenous torsemide in congestive heart failure. Am Heart J 1994;128(2):352-7
  42. Barylski M. Jak przejść z terapii furosemidem na leczenie torasemidem w przypadku nadciśnienia tętniczego? http://www.toramide.pl/przejscie_na_torasemid_przy_nadcisnieniu.html. Dostęp 6.10.2020
  43. Dupont AG, Schoors D, Six RO, et al. Antihypertensive efficacy of low dose torasemide in essential hypertension: a placebo-controlled study. J Hum Hypertens 1988;2(4):265-8
  44. Achhammer I, Metz P. Low dose loop diuretics in essential hypertension: experience with torasemide. Drugs 1991:41(Suppl 3):80-91
  45. Luft FC. Torasemide in the treatment of arterial hypertension. J Cardiovasc Pharmacol 1993;22 Suppl 3:S32-9
  46. Hermida RC, Ayala DE, Mojón A, et al. Comparison of the effects on ambulatory blood pressure of awakening versus bedtime administration of torasemide in essential Chronobiol Int 2008;25(6):950-70
MK