Ministerstwo o ciąży, macierzyńskim i chorobie podczas rezydentury

W szpitalach zdarzają się tarcia między młodymi lekarzami a dyrekcją o dyżury medyczne oraz czas trwania specjalizacji, gdy pracownik idzie na urlop macierzyński, rodzicielski czy choruje. To sprawiło, że Ministerstwo Zdrowia wydało komunikat z interpretacją przepisów. Dotyczy on rezydentów, którzy korzystają z uprawnień wynikających z rodzicielstwa lub posiadają orzeczenie lekarskie.
Wątpliwości budziły przepisy dotyczące czasu pracy rezydentów oraz pełnionych dyżurów medycznych (art. 16i ust. 1d – 1e ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty). Resort przedstawił jak powinny wyglądać nowe zasady rozliczania czasu pracy.
Resort przypomniał, że zgodnie z Kodeksem pracy (art. 178):
-  § 1: „Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy. Przepis formułuje bezwzględny zakaz dla pracodawcy określonego zachowania wobec pracownicy będącej w ciąży;
-  § 2: „Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.” – przepis konstytuujący uprawnienie po stronie pracownika zależne wyłącznie od jego woli.
Jak podkreśla resort, nie sposób przyjąć założenie, że ustawodawca, w odniesieniu do lekarzy specjalizujących się, podważyłby kodeksowe uprawnienia pracowników, dopuszczając możliwość pracodawcy do zobowiązania pracowników korzystających z uprawnień związanych z rodzicielstwem do pełnienia dyżuru medycznego w wymiarze do 50% wymiaru czasu pracy. Oznaczałoby to istotne ograniczenie możliwości korzystania z uprawnień kodeksowych. Takie działanie należałoby uznać nie tylko za sprzeczne z duchem nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, która weszła w życie w sierpniu 2020 r., ale także sprzeczne z aktem prawnym powszechnie obowiązującym, uznanym za wyższy rangą, jakim jest Kodeks Pracy. Zgodnie z przyjętą doktryną rozwiązania dotyczące stosunku pracy odbiegające od kodeksowych mogą mieć wyłącznie charakter poprawiający pozycję pracownika, w żadnym zaś wypadku odbierający mu lub ograniczający kodeksowe uprawnienia.
Do wejścia w życie ww. nowelizacji lekarze odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, zmuszeni byli obligatoryjnie przedłużyć szkolenie o czas umożliwiający odbycie brakujących dyżurów medycznych lub staży kierunkowych. Nowelizacja miała na celu częściowe zlikwidowanie tego obowiązku z zachowaniem jednakże konieczności odbywania dyżurów medycznych w trakcie szkolenia.
Biorąc pod uwagę powyższe należy przyjąć, że lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, przewidzianych w Kodeksie Pracy, może nie wydłużać szkolenia specjalizacyjnego o czas niezbędny do odbycia obowiązkowych dyżurów medycznych łącznie do 24 miesięcy nie dłużej jednak niż do 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego właściwym dla danego lekarza programem szkolenia.         
Przykład: jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 2 lata czyli 24 miesiące to z powyższego uprawnienia do nieprzedłużania szkolenia specjalizacyjnego o czas korzystania z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, lekarz może skorzystać w wymiarze do 12 miesięcy. Natomiast jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 4 lata (48 miesięcy) lub dłużej, to wówczas lekarz może skorzystać z uprawnienia do nieprzedłużenia szkolenia przez okres do 24 miesięcy.
Nie zmienia to faktu, że lekarz może skorzystać z uprawnień wynikających z rodzicielstwa w pełnym przysługującym wymiarze czasu i pracodawca nie może go w tym okresie zobowiązać do pełnienia dyżurów medycznych, niemniej jednak w takim przypadku pozostały czas ponad 24 miesiące lub 50% czasu trwania szkolenia musi zostać odpracowany po zakończeniu korzystania z wymienionych uprawnień.  
Analogicznie kształtuje się sytuacja lekarza w trakcie szkolenia specjalizacyjnego posiadającego orzeczenie lekarskie o czasowej niemożliwości wykonywania niektórych czynności zawodowych z przyczyn zdrowotnych. Pracodawca nie posiada uprawnienia do zobowiązania pracownika do odbywania dyżurów medycznych, a zatem pracy w godzinach nadliczbowych, w tym w porze nocnej, jeżeli brak takiej możliwości po stronie pracownika wynika z orzeczenia lekarskiego. Zakaz ten trwa tak długo, jak długo nie ustaną przeciwwskazania medyczne stwierdzone orzeczeniem. Niemniej lekarz nie jest zobowiązany do wydłużania szkolenia specjalizacyjnego do 24 miesięcy lub 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego w programie szkolenia, zgodnie z wyżej przedstawionym przykładem.
Reasumując, lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, który korzysta z uprawnień wynikających z rodzicielstwa lub posiada stosowne orzeczenie lekarskie, może w ogóle nie odbywać dyżurów medycznych w tym okresie. Jego szkolenie specjalizacyjne ulegać będzie przedłużeniu z tego tytułu tylko wówczas, gdy korzysta z uprawnień dłużej niż odpowiednio 24 miesiące lub 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego zgodnie z przedstawionym powyżej przykładem.
Jednocześnie, dostrzegając nieścisłość aktualnego przepisu, Ministerstwo Zdrowia przy najbliższej nowelizacji doprecyzuje brzmienie art. 16i ust. 1d i 1e, zgodnie z przedstawioną powyżej interpretacją.