Obowiązek szczepień wymaga dostosowania prawa

Program Szczepień Ochronnych nie będzie ogłaszany w komunikacie GIS, tylko wprowadzany rozporządzeniem ministra zdrowia − to skutek wtorkowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
TK orzekł 9 maja, że ogłaszanie Programu Szczepień Ochronnych w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego jest niezgodne z konstytucją. Według TK program ten powinien być publikowany w rozporządzeniu. Trybunał podkreślił, że wyrok nie oznacza zakwestionowania samego obowiązku poddawania się szczepieniom.
Na decyzję TK zareagowało Ministerstwo Zdrowia. Rzecznik resortu Wojciech Andrusiewicz podkreślił, że obowiązek poddawania się szczepieniom pozostaje bez zmian i zapowiedział nowelizację odpowiedniego rozporządzenia.
– Przede wszystkim za Trybunałem trzeba podkreślić, że wyrok nie ma wpływu na obowiązek szczepień i kalendarz szczepień – powiedział Andrusiewicz Polskiej Agencji Prasowej.
Dodał, że rozporządzenie ministra zdrowia zostanie znowelizowane o wskazane w wyroku elementy, które będą przeniesione z komunikatu GIS. Zaznaczył też, że obecna konstrukcja prawna nie jest kwestią ostatniego roku czy dwóch, ale istnieje od wielu lat.

Uzasadnienie TK
TK za niezgodny z konstytucją uznał art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Przepis ten zakłada, że Program Szczepień Ochronnych na dany rok ze szczegółowymi wskazaniami terminów i liczby dawek szczepień jest ogłaszany przez Głównego Inspektora Sanitarnego w komunikacie publikowanym w dzienniku urzędowym ministra zdrowia.
W uzasadnieniu sędzia sprawozdawca Justyn Piskorski podkreślił, że Program Szczepień Ochronnych wskazuje termin wymagalności szczepień ochronnych, liczbę dawek i w konsekwencji wywiera wpływ na obowiązki jednostki. Zawiera nowość normatywną w postaci treści nieobecnych ani w ustawie, ani w rozporządzeniu.
− Poddanie jednostki obowiązkowi szczepień ochronnych, czy też ponoszenie odpowiedzialności za jego niezrealizowanie, stanowi istotną ingerencję w prawa podmiotowe. Ponieważ niezrealizowanie obowiązku zostało powiązane z poważnymi konsekwencjami dla jednostki, to musi ona być w stanie precyzyjnie ustalić treść tego obowiązku. Z tego punktu widzenia sytuacja, w której jego treść jest współkształtowana komunikatem GIS, niebędącym aktem prawa powszechnie obowiązującego, jest niedopuszczalna − argumentował Trybunał.
Sędzia podkreślił przy tym, że orzeczenie to nie oznacza zakwestionowania istnienia obowiązku szczepień jako takiego, ale powoduje konieczność dostosowania prawa do tego rozstrzygnięcia.

Co się zmieni?
Jakie zmiany sugeruje TK? W pierwszej kolejności zmianę rozporządzenia ministra zdrowia. − Minister zdrowia może rozważyć określenie w drodze rozporządzenia terminów wymagalności obowiązkowych szczepień i liczby dawek poszczególnych szczepień. Powinno to umożliwić osiągnięcie efektu dwutorowej spójności normatywnej − wskazał sędzia Piskorski, dodając, że minister może też zamieścić te dane w załączniku do rozporządzenia.
Zakwestionowany przepis utraci moc obowiązującą po sześciu miesiącach od publikacji wyroku. Według Trybunału ten okres jest niezbędny dla zapewnienia ciągłości realizacji obowiązku szczepień ochronnych.

Historia procesów
Skargę do TK w tej sprawie złożyła w 2019 r. matka, która odmawiała zaszczepienia swojego dziecka obowiązkowymi szczepionkami ochronnymi. W konsekwencji wojewoda nałożył na kobietę grzywnę, a inspektor sanitarny wystawił tytuł wykonawczy. Kobieta odwołała się od tych decyzji, jednak minister zdrowia utrzymał je w mocy. W tej sytuacji skierowała ona sprawę do sądu administracyjnego. Jednak zarówno wojewódzki sąd administracyjny, jak i Naczelny Sąd Administracyjny oddaliły skargi kobiety. NSA stwierdził przy tym, że istnieje obowiązek szczepienia ochronnego, a zatem zgodne z prawem jest nakładanie na rodziców grzywny, która ma przymusić ich do zaszczepienia dziecka.
Wobec przegranego procesu sądowego kobieta złożyła w TK skargę konstytucyjną, w której zakwestionowała przepisy ustanawiające w Polsce obowiązek szczepień ochronnych.