Tę chorobę rozpoznaje się w zaawansowanym stadium. Pilotaż ma to zmienić

Lekarze zyskają nowe możliwości diagnostyki i leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów. W chorobie tej diagnoza wciąż przychodzi za późno – po ok. 35 tygodniach, choć powinna mieć miejsce do 12 tygodni od pojawienia się objawów.
Krokiem do poprawy sytuacji ma być pilotaż opieki nad pacjentami z wczesnym zapaleniem stawów – wynika z rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie programu pilotażowego kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (KOWZS).

Co się zmieni?
Dzięki programowi ma się poprawić dostęp do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, w tym diagnostyki oraz kompleksowego, koordynowanego procesu leczenia przez 12 miesięcy. Program przewiduje współpracę między zespołami wielospecjalistycznymi i wypracowanie wytycznych oraz algorytmów postępowania klinicznego przy WZS, reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), łuszczycowatym zapaleniu stawów (ŁZS), zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK) i spondyloartropatii (SpA).
Pacjentom zapewniona będzie rehabilitacja, bardzo istotna na wczesnym etapie leczenia chorób zapalnych.
Twórcy pilotażu wykorzystali doświadczenia z Ogólnopolskiego programu polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów oraz Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Przeszkolono wówczas lekarzy POZ z zakresu diagnostyki i leczenia pacjentów z RZS oraz opracowano algorytm postępowania diagnostycznego.
Wstępne wyniki końcowe programu wskazują, że jedynie 7-15 proc. chorych zostało zdiagnozowanych prawidłowo – jako rozpoznanie w kierunku RZS.
Tymczasem jednym z najważniejszych aspektów decydujących o skuteczności leczenia chorego na zapalne choroby reumatyczne i o możliwości całkowitego zahamowania postępu choroby w okresie, kiedy nie dokonała ona jeszcze zmian, jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia.
Rekomendacje Europejskiej Ligii Reumatologicznej (EULAR) dotyczące wczesnego zapalenia stawów wyznaczają czas 6 tygodni od pojawienia się pierwszych objawów (chociażby obrzęku pojedynczego stawu) do pierwszej wizyty w poradni reumatologicznej i rozpoczęcia leczenia. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów pacjent powinien mieć postawione rozpoznanie i rozpocząć leczenie w terminie nieprzekraczającym 12 tygodni od pierwszych objawów tej choroby.

Skala problemu
Szacuje się, że w Polsce około 400 tys. osób cierpi na schorzenia stawów o podłożu zapalnym.
Objawy wczesnego zapalenia stawów to: ból, obrzęk przynajmniej jednego stawu, niebędący wynikiem urazu, przebiegający z bólem i sztywnością stawu.
Ludzie młodzi, którzy często chorują na zapalne choroby reumatyczne, łączą pierwsze takie objawy choroby z niewielkim urazem związanym z ich normalną aktywnością fizyczną, a zapalne bóle kręgosłupa z jego przeciążeniem. Tymczasem taka osoba wymaga jak najszybszej diagnostyki i włączenia leczenia na początkowym etapie choroby, zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń stawów i ewentualnie innych narządów. Czas, który upływa od wystąpienia pierwszych objawów do rozpoczęcia właściwego leczenia, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na dalsze perspektywy chorego.
W Polsce na choroby te rocznie zapada:
•    reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): 4000-10 000 osób,
•    łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS): 3140 osób,
•    zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK): 1150-3155 osób,
•    spondyloartropatia (SpA): 4000- 9000 osób.
Łącznie zapadalność wynosi od 14 tys. do około 25 tys. osób.

Dla kogo program?
Do programu będą kwalifikowani pacjenci, u których występuje podejrzenie lub rozpoznanie jednej z wymienionych w rozporządzeniu chorób – według klasyfikacji ICD-10 (łuszczyca stawowa, odczynowe zapalenie stawów – zespół Reitera, sero-dodatnie reumatoidalne zapalenie stawów, inne reumatoidalne zapalenia stawów, artropatie łuszczycowe i towarzyszące chorobom jelit, dna moczanowa, inne zapalenia stawów, guzkowe zapalenie tętnic i choroby pokrewne, toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie skórno-mięśniowe, twardzina układowa, inne układowe zajęcie tkanki łącznej, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, inne zapalne choroby kręgosłupa, zapalenie mięśni) oraz objawy wczesnego zapalenia stawów, tj. obrzęk i ból przynajmniej jednego stawu (niebędący wynikiem urazu), o czasie trwania nie dłużej niż 6 miesięcy lub zapalny ból kręgosłupa trwający minimum od 3 miesięcy.

Diagnostyka i opieka
Program pilotażowy KOWZS ma się składać z dwóch modułów:
•    Moduł I – etap diagnostyczny, realizowany przez lekarza reumatologa jako koordynatora opieki.
•    Moduł II – etap kompleksowej opieki, również realizowany przez lekarza reumatologa jako koordynatora opieki. Moduł ten realizowany będzie w ciągu 12 miesięcy od ustalenia Indywidualnego Planu Opieki WZS (cztery porady reumatologiczne i dwie porady lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, rehabilitacja medyczna według indywidualnego programu rehabilitacji psychoruchowej oraz wizyty specjalistyczne w zależności od potrzeb). W ramach modułu II pacjent będzie miał zapewniony, z powodu chorób współtowarzyszących, dostęp do specjalistów w zakresie: dietetyki, endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, okulistyki, ortopedii, okulistyki, neurologii, psychologii, psychiatrii, pulmonologii, rehabilitacji medycznej, dietetyki. Konsultacje specjalistyczne obejmują co najmniej jedną wizytę u lekarza rehabilitacji medycznej oraz, w zależności od wskazań, do 10 wizyt specjalistycznych. Liczba konsultacji i ich częstotliwość ma być ustalana w zależności od stanu klinicznego chorego.
Do modułu II kwalifikowani będą pacjenci jedynie z:
•    łuszczycowym zapaleniem stawów (ŁZS),
•    zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK),
•    reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS),
•    spondyloartropatią (SpA).
Pozostali zostaną skierowani do dalszej diagnostyki i leczenia poza programem pilotażowym.
W programie ma być realizowany nowy model organizacyjny, którego spodziewanym efektem powinno być przyspieszenie dostępu do specjalisty reumatologa, skrócenie procesu diagnostycznego oraz wdrożenie leczenia na wczesnym etapie choroby.

Realizatorzy pilotażu
Program pilotażowy KOWZS będzie realizowany w ośrodkach WZS znajdujących się na terenie 11 województw. Będzie to 15 placówek, które po podpisaniu umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia będą mogły rozpocząć realizację programu:
1.    Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie;
2.    Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny nr 1 w Bytomiu;
3.    Zespół Opieki Zdrowotnej w Końskich;
4.    Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie;
5.    Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie;
6.    Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – Centralny Szpital Weteranów;
7.    Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu;
8.    Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
9.    Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu;
10.    Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie;
11.    Wielkopolski Ośrodek Reumatologiczny Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Śremie;
12.    Pomorskie Centrum Reumatologiczne im. dr Jadwigi Titz-Kosko w Sopocie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
13.    Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie;
14.    Śląskie Centrum Reumatologii, Ortopedii i Rehabilitacji w Ustroniu spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
15.    Wojskowy Instytut Medyczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Zadaniami ośrodków WZS będą m.in.:
– organizowanie i prowadzenie procesu diagnostyczno-leczniczego zgodnie z indywidualnymi potrzebami pacjenta
– zapewnienie chorym możliwości kontaktu w cztery dni robocze w godzinach 8-15 i w jeden dzień roboczy w godzinach 8-18
– zapewnienie możliwości telefonicznego i elektronicznego umawiania wizyt lekarskich, w tym porad specjalistycznych z zakresu: dietetyki, endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, okulistyki, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, neurologii, psychiatrii, psychologii, pulmonologii, rehabilitacji medycznej lub rehabilitacji oraz zmiany terminów tych wizyt
– przekazywanie informacji o świadczeniach zrealizowanych w ramach programu pilotażowego KOWZS i zaleceniach do ich dalszej realizacji u danego pacjenta lekarzowi POZ oraz lekarzowi specjaliście w przypadku skierowania do realizacji świadczeń specjalistycznych poza pilotażem
– wprowadzanie danych z elektronicznej dokumentacji medycznej do Bazy Zapalnych Chorób Reumatycznych
– zapewnianie uczestnictwa lekarzy opieki oraz asystentów opieki w szkoleniach.
Za realizację powyższych zadań ośrodki WZS będą otrzymywały ryczałt miesięczny zgodny z wyceną Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
Dodatkowo za efekty zdrowotne ośrodki WZS będą otrzymywały współczynniki korygujące naliczane od zrealizowanych świadczeń – współczynniki te wynoszą od 5̶ do 30 proc.
Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację opieki w ramach programu pilotażowego będzie lider KOWZS – Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji.
W celu wsparcia koordynacji oraz zautomatyzowania zbierania danych lider KOWZS stworzy bazę zapalnych chorób reumatycznych, która zostanie sfinansowana ze środków ministra zdrowia.

Jak długo potrwa pilotaż?
Program pilotażowy będzie realizowany przez 36 miesięcy i będzie się składał z trzech etapów:
– organizacyjnego – 6 miesięcy
– realizacji – 26 miesięcy
– ewaluacji – 4 miesiące.
Na etapie ewaluacyjnym programu pilotażowego KOWZS zostanie przygotowany raport końcowy.
Elementem kończącym pilotaż stanie się wypracowanie polskich wytycznych postępowania medycznego, wraz ze standardami dokumentacji medycznej, w zakresie koordynowanej opieki nad świadczeniobiorcami z wczesnym zapaleniem stawów, z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK), spondyloartropatią i łuszczycowym zapaleniem stawów (ŁZS).
Rozporządzenie ma wejść w życie 14 dni od opublikowania.