Dlaczego prawomocnie uniewinniony lekarz nie może dostać zwrotu kosztów obrońcy?

Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek upomniał się o konstytucyjne prawa lekarzy i stanął w ich obronie w walce z samorządem lekarskim o zwrot kosztów obrońcy w postępowaniach dyscyplinarnych zakończonych uniewinnieniem.
RPO poinformował, że wciąż otrzymuje skargi od lekarzy, którzy zostali prawomocnie uniewinnionemu w sprawie odpowiedzialności zawodowej. Zgodnie z ugruntowaną praktyką orzeczniczą organów samorządu zawodowego lekarzy, nie należy im się zwrot kosztów ustanowienia jednego obrońcy z wyboru.

Historia walki rzecznika z samorządem
Sprawą już w 2017 r. zajął się ówczesny RPO, który wystąpił do prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej Macieja Hamankiewicza. Wobec odmowy wprowadzenia zmian złej praktyki, RPO wielokrotnie zwracał się do kolejnych ministrów zdrowia o podjęcie działań legislacyjnych lub zainicjowanie stosownego dialogu z NRL.
W 2018 r. minister zdrowia wskazał, że już obecnie nie ma przeszkód, by prawomocnie uniewinniony lekarz mógł skorzystać z prawa do zwrotu wydatków związanych z udziałem obrońcy z wyboru na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego.
W związku z tym Ministerstwo uznało, że wobec jednoznacznej treści przepisów, nie jest konieczne podjęcie prac legislacyjnych. Stanowisko to  podtrzymano w piśmie do Rzecznika z 23 stycznia 2023 r.
Z uwagi na niezależność sądów lekarskich, minister zdrowia odmówił wydania komunikatu w zakresie odpowiedniego stosowania przepisów Kpk do zwrotu tych wydatków.
Jednak pisma, które wciąż płyną do RPO dowodzą, że w sądach lekarskich nic się nie zmieniło – wciąż koszty obrońcy nie są zwracane uniewinnionym lekarzom.
W ocenie Rzecznika wykładnia tych sądów jest nie do pogodzenia z konstytucyjnymi standardami, a w szczególności z prawem do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP), przepisami ustawy o izbach lekarskich, jak również z orzecznictwem sądowym i trybunalskim.
Dlatego RPO zwraca uwagę prezesa NRL na argumenty przemawiające za zmianą praktyki, tak aby lekarz, który został uniewinniony w wyniku przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego, mógł wystąpić o zwrot kosztów ustanowienia jednego obrońcy w sprawie. Rzecznik przedstawił obszerną argumentacją prawną.

Argumenty RPO
Marcin Wiącek przypomina, że art. 42 ust. 2 Konstytucji RP stanowi iż każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Funkcja postępowania dyscyplinarnego znacząco różni się od postępowania karnego. Główną  funkcją tych postępowań jest obrona honoru i dobra zawodu. Niemniej jednak podkreślenia wymaga, że z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) należy wyprowadzić wniosek o stosowaniu, także w postępowaniu dyscyplinarnym, gwarancji ustanowionych w rozdziale II Konstytucji.
Przejęcie instytucji wywodzących się z postępowania karnego do postepowania dyscyplinarnego służyć ma celom ochronnym. Ustawodawca, biorąc pod uwagę represyjny charakter postępowania dyscyplinarnego, uznał, że zasadne jest sięgniecie do tych instytucji Kpk, które stwarzają możliwość optymalnego zabezpieczenia praw i wolności obwinionego.
Te argumenty Marcin Wiącek przedstawił prezesowi NRL Łukaszowi Jankowskiemu i prosił o zapewnienie lekarzom skutecznej ochrony praw człowieka.