Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych na terenach powodziowych – wspólne stanowisko ekspertów

Wspólne stanowisko dotyczące immunoprofilaktyki chorób zakaźnych na terenach powodziowych obejmujących kilka regionów Polski opublikował Generalny Inspektorat Sanitarny. Komunikat przygotowany przez prof. Miłosza Parczewskiego, krajowego konsultanta w dziedzinie chorób zakaźnych, prof. Iwonę Paradowską-Stankiewicz, krajowego konsultanta w dziedzinie epidemiologii, oraz dr. n. med. Pawła Grzesiowskiego, Głównego Inspektora Sanitarnego, podkreśla ryzyka zdrowotne związane z powodzią oraz zalecane działania profilaktyczne, które mają kluczowe znaczenie dla lekarzy w terenie.

Zagrożenia zdrowotne po powodzi
Tereny dotknięte powodzią są szczególnie narażone na ryzyko rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Zanieczyszczona woda i odpady powodziowe mogą sprzyjać rozwojowi patogenów odpowiedzialnych za choroby takie jak enterotoksyczne Escherichia coli, Shigella, Salmonella, norowirusy, rotawirusy, enterowirusy, a nawet wirusowe zapalenie wątroby typu A czy leptospiroza. Choć sytuacja epidemiologiczna w Polsce, według danych na 22 września 2024 r., pozostaje stabilna, to należy zachować szczególną czujność, zwłaszcza w rejonach dotkniętych klęską żywiołową.
Na uwagę zasługuje fakt, że od początku 2024 r. zarejestrowano stosunkowo niską liczbę zachorowań na niektóre z wymienionych chorób – m.in. 232 przypadki WZW A oraz 7 przypadków duru brzusznego, z czego większość związana była z pobytami zagranicznymi. Pomimo tego, eksperci podkreślają konieczność podjęcia działań prewencyjnych w celu uniknięcia potencjalnego wzrostu zachorowań w wyniku powodzi.

Szczepienia ochronne i rola lekarzy
Eksperci nie zalecają masowych szczepień populacyjnych wśród osób przebywających na terenach dotkniętych powodzią. Jednakże, w określonych grupach zawodowych oraz sytuacjach wysokiego ryzyka, szczepienia ochronne odgrywają istotną rolę w prewencji chorób zakaźnych.

Szczepienia przeciw tężcowi
Sam kontakt z wodą powodziową nie stanowi wskazania do szczepienia przeciw tężcowi. Szczepienie zaleca się osobom, które doznały urazów, zwłaszcza w przypadku zanieczyszczenia rany. W takich sytuacjach lekarze powinni przeprowadzić indywidualną ocenę pacjenta i podjąć decyzję o profilaktyce czynnej lub czynno-biernej, zgodnie z obowiązującym schematem.
Szczepienia te są szczególnie zalecane osobom dorosłym, które w ciągu ostatnich 5 lat nie otrzymały dawki przypominającej, a które biorą udział w czynnościach ratowniczych i porządkowych. Dotyczy to funkcjonariuszy, pracowników służb porządkowych oraz wolontariuszy, którzy mają wysokie ryzyko urazów w kontakcie z wodą powodziową lub skażonymi odpadami. Warto przypomnieć pacjentom, że osoby niezaszczepione lub niekompletnie zaszczepione, a także te, które otrzymały ostatnią dawkę więcej niż 10 lat temu, również powinny zgłosić się do lekarza po szczepienie.

Szczepienia przeciw WZW A
Chociaż przed powodzią notowano niską liczbę przypadków WZW A, szczepienia są zalecane osobom, które mają długotrwały kontakt z zanieczyszczonymi wodami powodziowymi. Dotyczy to szczególnie osób zajmujących się oczyszczaniem wody, przygotowywaniem żywności na masową skalę oraz pracowników medycznych. Ponadto, szczepienia poekspozycyjne powinny być rozważone w przypadku kontaktu z osobą chorą na WZW A lub jej skażonymi przedmiotami.]

Szczepienia przeciw durowi brzusznemu
Chociaż liczba zachorowań na dur brzuszny w Polsce jest niska, szczepienia przedekspozycyjne powinny być rozważone wśród osób narażonych na długotrwały kontakt ze skażonymi przedmiotami – dotyczy to przede wszystkim służb ratunkowych, strażaków, policji oraz pracowników przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych.

Rola lekarzy w monitorowaniu sytuacji
W monitorowaniu stanu zdrowia pacjentów, szczególnie w regionach dotkniętych powodzią, ogromną rolę odgrywają lekarze. Należy zachować czujność w diagnozowaniu objawów chorób zakaźnych oraz edukować pacjentów na temat zasad higieny i postępowania w przypadku kontaktu z zanieczyszczoną wodą.
Eksperci przypominają, że stanowisko dotyczące immunoprofilaktyki może zmienić się w przypadku pogorszenia sytuacji epidemiologicznej. Dlatego istotne jest śledzenie bieżących komunikatów i zaleceń, aby szybko reagować na potencjalne zagrożenia zdrowotne.