Pełnomocnik medyczny potrzebny, lecz pominięty

Nowa instytucja pełnomocnika medycznego miała umożliwić pacjentom, którzy nie są w stanie samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego leczenia, wyznaczenie zaufanej osoby do reprezentowania ich woli i interesów. Okazuje się jednak, że nowa wersja projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji nie uwzględniła tego rozwiązania.

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej (NRL) negatywnie oceniło projekt i zwróciło się do Ministerstwa Sprawiedliwości o wprowadzenie instytucji pełnomocnika medycznego. Pełnomocnik ten miałby prawo podejmować decyzje medyczne w imieniu pacjenta. To szczególnie istotne w sytuacjach kryzysowych, gdy pacjent jest nieprzytomny lub niezdolny do komunikacji. Zgodnie z rekomendacjami Rady Europy, pełnomocnik powinien mieć szczegółową wiedzę o pacjencie oraz uwzględniać jego wartości i preferencje.

Obecnie sprawa instytucji pełnomocnika medycznego znajduje się na etapie legislacyjnym. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy, który przewiduje zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia i wprowadzenie modelu wspieranego podejmowania decyzji. Projekt zawiera również propozycję wprowadzenia nowego rodzaju pełnomocnictwa rejestrowego, umożliwiającego pacjentom przekazanie kompetencji do decydowania o opiece medycznej innej osobie, gdy sami nie będą w stanie tego zrobić.

NRL w swoim stanowisku podkreśla, że w międzyresortowym zespole, który miał przygotować model wspieranego podejmowania decyzji, uczestniczyli przedstawiciele samorządu lekarskiego. Gremium opracowało projekt rozwiązań dotyczących pełnomocnika medycznego, który powinien być przekazany do dalszych prac i uzgodnień. Jednak tak się nie stało.

Dlatego Prezydium NRL proponuje, aby w projekcie ustawy uwzględnić pełnomocnika medycznego obok innych instrumentów wspieranego podejmowania decyzji, takich jak asystent prawny, kurator wspierający, kurator reprezentujący oraz pełnomocnik rejestrowany. Zdaniem samorządu lekarskiego zaniechanie dalszych prac nad instytucją pełnomocnika medycznego jest błędem, który odsunie wprowadzenie tej potrzebnej funkcji o kolejne lata.

Lekarze uważają, że pacjent powinien mieć prawo wyznaczyć osobę zaufaną do podejmowania decyzji medycznych w jego imieniu. Jednym z najważniejszych argumentów za tym rozwiązaniem jest poszanowanie autonomii pacjenta. Obecne przepisy nie zawsze pozwalają na szybkie uzyskanie zgody sądu na udzielenie świadczenia zdrowotnego, co może opóźniać konieczne leczenie.

Projekt ustawy z 9 grudnia 2024 r. przewiduje instytucję pełnomocnika rejestrowanego z szerokimi uprawnieniami, ale nie uwzględnia możliwości ustanowienia odrębnego pełnomocnika medycznego. NRL ocenia to negatywnie. Argumentuje, że pacjent może chcieć wyznaczyć różne osoby do reprezentowania jego interesów majątkowych i zdrowotnych. Zwraca również uwagę, że tryb ustanawiania pełnomocnika rejestrowanego przed notariuszem nie odpowiada potrzebom pacjentów przebywających w szpitalach, którzy mogą potrzebować szybkiego ustanowienia pełnomocnika medycznego.

W swoim stanowisku NRL odrzuca też propozycję, by tylko lekarz specjalista w dziedzinie psychiatrii lub neurologii mógł wydać pełnomocnikowi rejestrowanemu zaświadczenie o zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem przez pacjenta, który tego pełnomocnictwa udzielił. Zawężenie kręgu lekarzy uprawnionych do wydawania zaświadczenia jest zbędne, bo lekarz wystawiający zaświadczenie może skonsultować się z innymi specjalistami.

Prezydium krytykuje także zapisy dotyczące wydawania zaświadczeń przez lekarzy specjalistów, wskazując, że wymaganie dwóch zaświadczeń od różnych lekarzy jest nieuzasadnione i niepotrzebnie zbyt skomplikowane.