Co każdy lekarz powinien wiedzieć o najnowszych zagrożeniach nikotynowych?

Jaka jest aktualna wiedza medyczna o e-papierosach, woreczkach i podgrzewaczach? Co powinien wiedzieć lekarz?

Zbliżający się Światowy Dzień bez Tytoniu (31 maja) stał się dla Głównego Inspektoratu Sanitarnego okazją do przyjrzenia się rosnącym zagrożeniom zdrowotnym, które sięgają dziś nie tylko szkół, ale i szczytów polityki.

Zgodnie z ideą Światowej Organizacji Zdrowia w najbliższych dniach GIS zamierza ostrzegać nie tylko przed szkodliwością palenia tradycyjnych papierosów, ale też używania nowoczesnych form nikotyny: e-papierosów, tytoniu podgrzewanego, fajek wodnych, a także coraz bardziej popularnych wśród młodzieży woreczków nikotynowych.

– Powszechne używanie wyrobów nikotynowych jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego, szczególnie dla dzieci i młodzieży – ostrzega GIS.

E-papierosy: co właściwie w nich jest?

GIS na pierwszy ogień wziął pod lupę e-papierosy, które cieszą się ogromną popularnością wśród nastolatków. W kolejnych dniach poda więcej danych o woreczkach i innych tego typu produktach. 

Zgodnie z definicją e-papieros to urządzenie służące do inhalacji aerozolu zawierającego nikotynę lub jej pozbawionego. Ich forma często przypomina niepozorne przedmioty codziennego użytku: pendrive’y, długopisy lub kosmetyki, przez co łatwo umykają uwadze dorosłych.

Wbrew obiegowym opiniom e-papierosy nie są bezpieczną alternatywą. Zawierają nikotynę – silnie uzależniającą substancję, która wpływa negatywnie na rozwój mózgu nastolatków. Dodatkowo emitowane aerozole zawierają wiele toksycznych związków chemicznych, które mogą prowadzić do chorób układu oddechowego, zaburzeń poznawczych oraz długofalowych skutków onkologicznych.

Substancje identyfikowane w składzie e-papierosów to m.in.:

• glikol propylenowy i gliceryna roślinna – drażniące układ oddechowy

• benzopiren i aldehyd octowy – substancje rakotwórcze

• akroleina – toksyczna dla płuc, oczu i skóry

• diacetyl – odpowiedzialny za tzw. popcorn lung

• CBD i inne substancje psychoaktywne – ryzyko interakcji i skutków neurologicznych.

Skala i skutki zdrowotne: co powinni wiedzieć lekarze?

Zgodnie z wynikami badania GYTS 2022:

• 11,7% młodzieży w wieku 13-15 lat pali tradycyjne papierosy

• 22,3% tej grupy korzysta z e-papierosów.

To oznacza, że młodzież częściej sięga po nowoczesne formy nikotyny niż po tradycyjny tytoń.

Konsekwencje zdrowotne używania e-papierosów i woreczków nikotynowych są coraz lepiej udokumentowane. Obejmują m.in.:

• przewlekłe podrażnienie dróg oddechowych

• ostre uszkodzenie płuc (EVALI)

• zarostowe zapalenie oskrzelików

• zaburzenia nastroju i uwagi

• wzrost ryzyka nowotworów.

Coraz więcej dowodów wskazuje również na związek między używaniem e-papierosów a rozwojem uzależnień mieszanych – nikotynowo-narkotycznych.

Manipulacje przemysłu tytoniowego

Firmy produkujące e-papierosy i woreczki nikotynowe celowo projektują produkty przypominające modne gadżety, oferują słodkie, atrakcyjne smaki i prowadzą kampanie z udziałem influencerów w mediach społecznościowych. Przekaz: „nowoczesne i mniej szkodliwe”.

– To celowa manipulacja: przemysł tytoniowy uzależnia nowe pokolenia i zapewnia sobie przyszłych klientów – alarmuje GIS.

Nowe regulacje – reakcja ustawodawcy

W maju 2025 r. Sejm RP przyjął nowelizację ustawy antytytoniowej, która wprowadza:

• zakaz sprzedaży wszystkich rodzajów e-papierosów i woreczków nikotynowych osobom poniżej 18 roku życia

• zakaz sprzedaży przez internet i automaty

• zakaz reklamy i promocji tych produktów

• zakaz używania e-papierosów w przestrzeni publicznej (szkoły, restauracje, place zabaw, przystanki).

Rola lekarza – edukacja, rozmowa, profilaktyka

Lekarze – zwłaszcza rodzinni i pediatrzy – mogą edukować młodych pacjentów i ich rodziców. GIS zachęca do umieszczania w gabinetach plakatów i broszur edukacyjnych, a także do kierowania pacjentów na specjalistyczne konsultacje lub wsparcie psychologiczne.

Pomocna może być również Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym – 801 108 108 (czynna od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-21.00).