Naukowcy z UMW rozwijają innowacyjne terapie przeciwnowotworowe
W ramach Onko-SPARK powstają skuteczniejsze i bezpieczniejsze metody walki z chorobami onkologicznymi
Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, pod kierownictwem prof. dr hab. inż. Julity Kulbackiej z Katedry i Zakładu Biologii Molekularnej i Komórkowej UMW oraz drugiego współkierownika merytorycznego dr. hab. Piotra Świątka, prof. UMW z Katedry i Zakładu Chemii Leków UMW, pracują nad innowacyjną terapią przeciwnowotworową.
Chodzi o projekt Onko-SPARK dofinansowany ze środków Krajowego Planu Odbudowy kwotą ponad 6 mln zł. Skupia się on na opracowaniu nowych związków chemicznych – pochodnych dimetylopirydyno-3-karboksyamidu – jako potencjalnych leków przeciwnowotworowych. Wcześniejsze badania zespołu Katedry i Zakładu Biologii Molekularnej i Komórkowej UMW potwierdzają silne działanie przeciwnowotworowe tych związków. Pokazują, że mogą one selektywnie niszczyć komórki nowotworowe, hamować ich rozwój i utrudniać tworzenie przerzutów. A gdyby dostarczyć je bezpośrednio do komórek rakowych? Taka celowana terapia może zminimalizować toksyczny wpływ na zdrowe tkanki.
– Taką możliwość zapewnia elektroporacja, czyli metoda tymczasowego „otwierania” błon komórkowych za pomocą impulsów elektrycznych – wyjaśnia prof. Julita Kulbacka, kierownik projektu. – Ułatwia to skuteczne przenikanie leków do wnętrza komórek rakowych i zwiększa ich działanie terapeutyczne. Nasza hipoteza badawcza zakłada, że kombinacja nowych związków chemicznych i elektroporacji wzmocni ich potencjał przeciwnowotworowy. Naszym celem jest stworzenie terapii, która będzie nie tylko skuteczna, ale też bardziej przyjazna dla pacjenta. W rezultacie chcemy ograniczyć toksyczność leczenia i poprawić jakość życia chorych.
Zespół prof. Julity Kulbackiej ma wieloletnie doświadczenie w badaniach nad elektroporacją, które zaowocowało licznymi publikacjami naukowymi. Projekt opiera się na nowych związkach z grupy pochodnych 4,6-dimetylo-N-(2-hydrazynylo-2-oksoetylo)-2-sulfanylopirydyno-3-karboksyamidu. Związki, obejmujące m.in. hydrazydy i pochodne triazolowe oraz oksadiazolowe, zostały opracowane przez prof. Piotra Świątka i jego zespół, który aktywnie będzie zaangażowany w realizację projektu.
Projekt Onko-SPARK zakłada również wykorzystanie zaawansowanych modeli badawczych, takich jak hodowle komórkowe w układach 2D i 3D (tzw. sferoidy), które lepiej odwzorowują warunki panujące w organizmie człowieka. Dzięki temu możliwa jest dokładniejsza ocena skuteczności i bezpieczeństwa nowych terapii. W realizację tych badań będzie zaangażowany zespół prof. Kulbackiej z Katedry Biologii Molekularnej i Komórkowej oraz zespół dr hab. Ewy Barg, prof. UMW z Zakładu Podstaw Nauk Medycznych.
Ważnym elementem projektu jest również analiza farmakokinetyczna, obejmująca wchłanianie, metabolizm i wydalanie związków. To kluczowe dla określenia, jak badane substancje zachowują się w organizmie i jak można je wykorzystać w leczeniu nowotworów. W tym zakresie nieocenione będą badania dr hab. Żanety Czyżnikowskiej i jej zespołu z Katedry i Zakładu Podstaw Nauk Chemicznych. Ponadto do badań intensywnie będzie włączony zespół z Centrum Badań Omicznych.
Zespół naukowców nawiązuje do bogatych tradycji badawczych Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Już od lat 70. XX w. uczelnia odgrywała istotną rolę w rozwoju polskiej farmacji i chemii medycznej. Projekt Onko-SPARK kontynuuje te dokonania.
– Wierzymy, że nasze badania otworzą drzwi do zupełnie nowych, skutecznych i bezpiecznych metod walki z nowotworami. Projekt Onko-SPARK z pewnością dostarczy wyników w zakresie nowych leków o działaniu przeciwnowotworowym i immunomodulującym oraz dotyczących metod ich celowanego dostarczania. Opracowanie nowych związków chemicznych, charakteryzujących się wysoką selektywnością wobec komórek nowotworowych i niską toksycznością dla zdrowych tkanek, może prowadzić do zmniejszenia liczby i nasilenia działań niepożądanych związanych z tradycyjną chemioterapią. Ich redukcja jest kluczowa dla poprawy jakości życia pacjentów onkologicznych, którzy często cierpią z powodu skutków ubocznych terapii – podsumowuje prof. Kulbacka.
Badaczka dodaje, że zespół ma niewiele czasu na badania w ramach projektu – muszą się one zakończyć do końca marca 2026 r. Jest jednak pełna optymizmu.
– Na pewno zdążymy, niektóre etapy projektu są już za nami, nasze metody badawcze są dopracowane, poza tym realizacja zadań jest powierzona specjalistom – dodaje.
