Leczenie żywieniowe poza- i dojelitowe modyfikuje odpowiedź zapalną, zapobiega niedożywieniu i w efekcie prowadzi do poprawy wyników leczenia.

Wprowadzenie

Interwencja metaboliczna w formie prawidłowo prowadzonego żywienia dojelitowego i pozajelitowego jest nieodłącznym elementem kompleksowej terapii ciężkich schorzeń chirurgicznych i powikłań pooperacyjnych. Odpowiedź metaboliczna ustroju na uraz jest związana z układem neurohormonalnym i immunologicznym. Po operacji wzrasta stężenie glukozy w surowicy, pomimo zwiększonego stężenia insuliny endogennej. Zjawisko insulinooporności o różnym nasileniu jest na ogół proporcjonalne do skali urazu. Obserwuje się linijną zależność między stężeniem interleukiny-6 a insulinoopornością, co jest odzwierciedleniem blokowania receptorów insulinowych w tkankach przez cytokiny prozapalne. Odpowiedź metaboliczna ustroju obejmuje także zwiększony wyrzut katecholamin, glikokortykosteroidów i glukagonu z towarzyszącą glukoneogenezą i glikogenolizą.¹ Zjawiska te nasilają hiperglikemię. Nasilony katabolizm białek wiąże się z istotnymi stratami reszt azotowych, fosforanów, siarczanów, kationów potasu, magnezu i kreatyniny. Mobilizacja reszt azotowych z mięśni jest najważniejszym czynnikiem szybkiej utraty masy mięśniowej, pogorszenia stanu odżywienia chorego, depresji układu odpornościowego i zwiększonego ryzyka powikłań septycznych. Odpowiedź metaboliczna ustroju na ciężką chorobę chirurgiczną wiąże się z mobilizacją i wykorzystaniem substratów odżywczych, takich jak kwasy tłuszczowe, aminokwasy i glukoza.² U tych chorych bardzo szybko rozwija się niedożywienie ze wszystkimi jego konsekwencjami klinicznymi.

Układ immunologiczny odgrywa kluczową rolę w przypadkach powikłań i ciężkich schorzeń chirurgicznych. Od wielu lat trwają badania nad wpływem leczenia żywieniowego na układ odpornościowy i możliwością modyfikacji odpowiedzi zapalnej ustroju.³ Koncepcja immunonutrition ma na celu optymalizację odpowiedzi immunologicznej przez wzbogacenie mieszanin odżywczych o specjalne substraty i zastosowanie u chorych z niedoborami żywieniowymi.^4-6 Modyfikacje leczenia żywieniowego w trudnych sytuacjach klinicznych dotyczą także odpowiedniej podaży energii, białek i lipidów. Skład mieszanin odżywczych stosowanych w żywieniu poza- i dojelitowym u krytycznie chorych różni się zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym i jest uzupełniony o substancje specjalne modyfikujące odpowiedź zapalną ustroju.¹ Ważny dla losów chorego jest odpowiedni czas włączenia żywienia dojelitowego (ŻD) lub pozajelitowego (ŻP) albo obu suplementarnie.^7-10