Miażdżyca tętnic jest chorobą dotykającą coraz większą część społeczeństwa. Jednym z jej najgroźniejszych powikłań jest udar mózgu.

Udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów po zawale serca i chorobach nowotworowych. Największy odsetek stanowią udary niedokrwienne (85-90%), a pozostałe to udary krwotoczne (10-15%). Przyczyną ponad 40% udarów niedokrwiennych mózgu jest zwężenie lub niedrożność pozaczaszkowych tętnic domózgowych. Z kolei przyczyną ok. 90% zwężeń tętnic szyjnych są zmiany miażdżycowe. Zmiany miażdżycowe najczęściej są zlokalizowane w rozwidleniu tętnicy szyjnej wspólnej oraz w początkowym odcinku tętnicy szyjnej wewnętrznej, a tym samym są powodem udarów niedokrwiennych mózgu.^1,2

Drugim co do częstości miejscem występowania zmian miażdżycowych jest początkowy odcinek tętnicy podobojczykowej (ok. 15%), zdecydowanie częściej po lewej stronie (80%). W dalszej kolejności należy wymienić: tętnice kręgowe (20%), pień ramienno-głowowy (5%), prawą tętnicę podobojczykową (8%) oraz początkowe odcinki tętnic szyjnych wspólnych (3%). Tętnice wewnątrzczaszkowe są zajęte zdecydowanie rzadziej. Najczęściej w tętnicach wewnątrzczaszkowych zmiany są zlokalizowane w tętnicy środkowej mózgu oraz w przednim i tylnym odcinku tętnicy podstawnej mózgu. Zdecydowanie rzadsze przyczyny zaburzeń krążenia mózgowego to: przerost włóknisto-mięśniowy, zapalenia tętnic (np. choroba Takayasu), rozwarstwienia i wady rozwojowe tętnic łuku aorty, urazy i tętniaki tętnic łuku aorty.

Wiadomo, że u ok. 80% chorych z objawami niewydolności krążenia mózgowego zmiany miażdżycowe tętnicy szyjnej można usunąć chirurgicznie.^3,4 Podstawową metodą leczenia zwężeń tętnic szyjnych jest zabieg operacyjny, endarterektomia szyjna (CEA – carotid endarterectomy). Pierwszą operację przeprowadził DeBakey w 1953 r.^3,4

Obecnie w chirurgii tętnic szyjnych stosuje się trzy podstawowe techniki operacyjne:

• endarterektomię ze szwem prostym
• endarterektomię z plastyką przy użyciu łaty żylnej, dakronowej lub z PTFE
• endarterektomię metodą ewersji.

W 1977 r. Klaus Mathias wykonał pierwszy zabieg balonowej angioplastyki endowaskularnej tętnicy szyjnej wewnętrznej. W 1989 r. po raz pierwszy wszczepił do tętnicy szyjnej stent samorozprężalny. Zabiegi endowaskularne (CAS – carotid artery stenting) dopiero w latach 90. znalazły się w arsenale metod leczenia zwężenia tętnic szyjnych. Wyniki stentowania nie były zadowalające i wiązały się z 9-11% ryzykiem udaru mózgu. W 2000 r. zaczęto wprowadzać systemy neuroprotekcji przed założeniem stentów do tętnicy szyjnej. Okazały się one zdecydowanie korzystne dla chorych, ponieważ zmniejszają liczbę powikłań udarowych o połowę.^3,4