Odleżyny należą do trudno gojących się ran przewlekłych. Najczęściej powstają u osób starszych, chorych przewlekle i unieruchomionych, a także w stanie terminalnym. Ich rozwój w wielu przypadkach świadczy o zaawansowaniu choroby, złym stanie klinicznym i niekorzystnym rokowaniu.

Wstęp

W leczeniu odleżyn istotne jest przede wszystkim określenie priorytetowych celów opieki i oszacowanie, czy istnieją realne szanse na poprawę miejscowych i ogólnoustrojowych warunków gojenia w celu odtworzenia ciągłości skóry i wyleczenia odleżyny. W przypadku chorych w stanie terminalnym, u których nie zawsze udaje się wygoić ranę, celem opieki staje się poprawa jakości życia chorego. Postępowanie miejscowe powinno przebiegać zgodnie z wytycznymi leczenia ran przewlekłych bazującymi na nowoczesnych strategiach dostosowanych do charakterystyki i aktualnego stanu rany. W pracy omówiono leczenie ran odleżynowych wg strategii TIME, WAR (wounds at risk) oraz BBWC (biofilm based wound care).

W potocznym przekonaniu rozwój odleżyn jest przejawem niedostatecznej opieki i zaniedbań opiekunów. Może jednak również świadczyć o zaawansowaniu choroby, złym stanie klinicznym i niekorzystnym rokowaniu.^1-5 Eksperci podkreślają, że mimo dość licznych publikacji na temat odleżyn istnieje stosunkowo niewiele wysokiej jakości danych o czynnikach warunkujących sukces terapeutyczny i o wynikach leczenia owrzodzeń odleżynowych, szczególnie w populacji osób starszych.⁶ Autorzy twierdzą, że przez lata problem odleżyn w pewnym sensie był bagatelizowany, ponieważ przeceniano znaczenie zaawansowanej wiedzy na temat leczenia ran i nie przykładano należytej wagi do profilaktyki.⁷ Obecnie w opiece medycznej kładzie się nacisk na „praktykę opartą na dowodach”. Oczekuje się, że decyzje kliniczne będą podejmowane na podstawie dostępnych danych naukowych o największej wartości, w tym informacji z badań wieloośrodkowych i przeglądów, a nie np. pojedynczych obserwacji lub informacji przekazanych nieformalnie.⁶ W wielu krajach do praktyki klinicznej wprowadza się wytyczne (guidelines) oparte na dowodach naukowych i standardy. Są one swego rodzaju przewodnikiem ułatwiającym zastosowanie postępowania odpowiedniego do danej sytuacji klinicznej.^6,7 Pierwsze standardy profilaktyki i leczenia odleżyn wprowadzono już w latach 80. i 90., najpierw w Holandii, a następnie w Stanach Zjednoczonych i w kolejnych krajach Europy. Ich opracowaniem i promocją zajmują się zwykle organizacje naukowe i grupy ekspertów, np. Royal College of Nursing (Wielka Brytania),^8,9 Agency for Health Policy and Research (Wielka Brytania), Canadian Association of Wound Care (Kanada),^10,11 a obecnie ciesząca się dużym autorytetem międzynarodowa grupa National Pressure Ulcer Advisory Panel (NPUAP) oraz European Pressure Ulcer Advisory Panel (EPUAP).¹² W Polsce zalecenia profilaktyki i leczenia odleżyn opracowała w 2010 roku Grupa Ekspertów pod patronatem Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran (ryc. 1-6).¹³