W przypadku trudności w rozpoznawaniu ostrego brzucha podstawowym warunkiem sukcesu diagnostyczno-leczniczego jest obserwacja i badanie pacjenta powtarzane przez tego samego lekarza. Jak napisał amerykański chirurg John Murphy: „Odpowiedzialność za chorego ponosi ten lekarz, który jako pierwszy przybywa do pacjenta”.

Wstęp

Chorzy z bólem brzucha stanowią 5-10% zgłaszających się do szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR). Zależnie od stanu chorego i nasilenia objawów ostrego brzucha są kwalifikowani do operacji, do laparotomii lub laparoskopii. W ok. 57,6% przypadków przyczyną ostrego brzucha jest OZWR, w 14,4% zapalenie otrzewnej, w 7,9% niedrożność jelit. Jednakże u około 12,2% pacjentów laparotomia jest ujemna, czyli nie znajduje się chirurgicznej przyczyny ostrego brzucha. Oznacza to, że operacja została wykonana niepotrzebnie.¹

U niektórych chorych rozpoznanie i leczenie zespołu chorobowego zwanego ostrym brzuchem jest wyjątkowo trudne i wymaga od lekarzy dużego doświadczenia klinicznego. Tacy chorzy wymagają wielospecjalistycznej diagnostyki i konsultacji. W myśl zasady, że człowiek się myli, ale ludzie mylą się rzadziej.

Do chorych, u których trudno rozpoznać przyczynę ostrego brzucha i leczyć, zaliczam m.in.:

• chorych w podeszłym wieku
• kobiety w ciąży
• pacjentów z chorobami psychicznymi
• chorych z objawami ostrego niedokrwienia jelit
• chorych dializowanych
• chorych, u których przyczyną ostrego brzucha są przepukliny wewnętrzne
• chorych leczonych inhibitorami konwertazy angiotensyny
  • chorych, u których przyczyną ostrego brzucha są wyjątkowo rzadkie schorzenia, jak wrodzony obrzęk limfatyczny w przewodzie pokarmowym, twardzina (sklerodemia), małopłytkowość indukowana heparyną (HIT – heparin-induced thrombocytopenia), skręt sieci większej, tzw. rozedmowe zapalenie żołądka (emphysematous gastritis).

Ostry brzuch u chorych w podeszłym wieku

W 2010 r. populacja osób po 65 r.ż. liczyła ok. 520 mln, a przewidywana w 2050 r. ma wynosić ok. 1,5 mld. W Polsce w 2014 r. było 38,5 mln obywateli, w tym 8,5 mln po 60 r.ż. Osób w wieku co najmniej 80 lat było ok. 1 529 000. Przewiduje się, że w 2050 r. Polacy po 60 r.ż. będą stanowili ok. 40% społeczeństwa, a osób po 80 r.ż. będzie ponad 3,5 mln. Coraz większa liczba osób starszych staje się dużym wyzwaniem zdrowotnym, socjalnym i ekonomicznym. Najczęstszymi ostrymi chorobami brzucha u osób starszych są:

• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego (ok. 32,3%)
• uwięźnięta przepuklina brzuszna (ok. 13,9%)
• niedrożność jelit z powodu nowotworu (ok. 11,6%)
• ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (ok. 10,7%).²