Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci nastąpił niebywały postęp w medycynie, który zaowocował uznaniem transplantacji w środowisku medycznym i praktyce klinicznej za skuteczną metodę leczenia schyłkowej niewydolności narządów. Od 1966 roku, czyli od czasu wykonania pierwszego udanego przeszczepienia nerki w Polsce przez chirurga prof. Jana Nielubowicza i internistę nefrologa prof. Tadeusza Orłowskiego, procedury transplantacyjne stały się faktem i obowiązującym kanonem leczenia. Na początku były to zabiegi przeprowadzane bez określonych uregulowań prawnych, do tego towarzyszyło im duże napięcie społeczne. Determinacja wielu wybitnych naukowców doprowadziła do ustanowienia regulacji prawnych w tym zakresie oraz utworzenia struktur odpowiedzialnych za koordynację pobierania i przeszczepiania narządów. Dodatkowo zapoczątkowano zakrojone na szeroką skalę dyskusję i edukację społeczną, do tej pory zdominowane przez opisy transplantacyjnych niepowodzeń^1,2.

Obecnie w Polsce większość przeszczepianych narządów pochodzi od dawców zmarłych w mechanizmie śmierci mózgu. Od niedawna rozwija się także program przeszczepiania nerek od dawców żywych oraz pobrania narządów od dawców, których zgon nastąpił wskutek nagłego zatrzymania krążenia (NHBD – non-heart-beating donation)³.

Rozważania etyczne w zakresie medycyny transplantacyjnej zawsze mają głęboki wydźwięk, ponieważ dotyczą aspektów nierozerwalnie związanych z dramatyzmem śmierci dawcy, ryzykiem zgonu osoby oczekującej na przeszczep lub w przypadku dawców żywych z realnym ryzykiem uszczerbku na zdrowiu i powikłań u osoby zdrowej. Aspekty etyczne i medyczne dotyczące dawstwa od osób zmarłych i od dawców żywych są zróżnicowane, zatem zostaną przeanalizowane osobno.

Przeszczepianie narządów od dawców zmarłych

Pozyskiwanie organów jest jednym z ważniejszych problemów transplantologii, związanym z wieloma dylematami natury etycznej. W Polsce narządy wykorzystywane do przeszczepiania w znacznej większości pochodzą od dawców zmarłych^3,4.