dr n. o zdr. Elżbieta Kozłowska

dr n. med. Katarzyna Cierzniakowska

prof. dr hab. n. med. Maria Teresa Szewczyk

Skóra jest największym narządem ludzkiego organizmu. Średnia jej powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi 1,5-2 m², a jej grubość nie jest jednakowa na całej powierzchni. Zbudowana jest z naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Pełni wiele kluczowych funkcji, m.in. chroni organizm przed działaniem czynników zewnętrznych, jednocześnie utrzymując jego wewnętrzną homeostazę. Na skutek oparzenia termicznego, chemicznego, elektrycznego lub powstałego wskutek promieniowania jonizującego może dojść do upośledzenia kilku lub wszystkich funkcji skóry¹. Zniszczenie powierzchownych jej warstw uruchamia kaskadę odpowiedzi zapalnej w głębiej położonych tkankach. Uszkodzony naskórek i skóra właściwa wytwarzają warstwę martwych tkanek (strup) stanowiącą doskonałą pożywkę dla bakterii². Proces gojenia rany oparzeniowej uzależniony jest od etiologii, głębokości i rozległości oparzenia oraz od rodzaju podjętej interwencji terapeutycznej³.

Klasyfikacja

Głębokość oparzenia

Wczesna ocena głębokości oparzenia sprawia trudność nawet doświadczonym lekarzom. Pomoc w ocenie powinny stanowić takie czynniki, jak:

• czynnik sprawczy – głębokość oparzenia jest zawsze proporcjonalna do czasu działania i temperatury oraz rodzaju czynnika sprawczego, a najgłębsze oparzenia spowodowane są energią elektryczną

• wygląd skóry – barwa skóry odzwierciedla głębokość uszkodzenia

• czucie – brak czucia wskazuje na uszkodzenie zakończeń nerwowych w warstwie skóry właściwej⁴.

W zależności od głębokości oparzenia klasyfikuje się je jako uszkodzenie częściowej lub pełnej grubości. Wyróżnia się 4 stopnie oparzenia (tab. 1)²:

• Stopień I obejmuje tylko naskórek, charakteryzuje się zaczerwienieniem, bolesnym pieczeniem i obrzękiem skóry. Stan ten trwa zazwyczaj 5-10 dni i po złuszczeniu naskórka ulega wygojeniu z dobrym efektem estetycznym.

• Stopień II dzieli się na oparzenie powierzchowne (IIa) i głębokie (IIb):

– stopień IIa – zniszczeniu ulegają naskórek i zewnętrzna warstwa skóry właściwej. Oprócz zaczerwienienia i obrzęku występują pęcherze wypełnione żółtawym płynem surowiczym (ryc. 1). W przypadku braku cech zakażenia rany proces gojenia się trwa około 14 dni i pozostawia niewielkie przerostowe blizny

– stopień IIb – zniszczeniu ulegają naskórek i warstwy skóry właściwej o różnej głębokości. Dominuje intensywny ból. Skóra jest pozbawiona pęcherzy, a jej zabarwienie (od białego poprzez różowe do czerwonego) zależy od działającego na nią czynnika (ryc. 2). Proces gojenia trwa 21-35 dni i pozostawia przerostowe blizny. Infekcja może powodować dalsze niszczenie tkanek, pogłębiając uszkodzenie do stopnia III.

• Stopień III oznacza zniszczenie skóry pełnej grubości, również tkanek leżących głębiej, nerwów, naczyń, tkanki tłuszczowej i podskórnej. Skóra może być barwy brązowej, brunatnej lub czarnej i może być pokryta białoszarymi strupami (ryc. 3). Ze względu na zniszczenie receptorów bólowych w warstwie skóry właściwej powierzchnia oparzona jest niewrażliwa na dotyk.

• Stopień IV to martwica tkanki podskórnej i tkanek położonych głębiej: kości, stawów, mięśni i ścięgien.