prof. dr hab. n. med. Mariusz Frączek

Szanowni Państwo!

Bakterie tworzą szczególny i niezwykle złożony świat. Wydaje się, że o roli i znaczeniu tych mikroorganizmów wiemy jeszcze niewiele. Mają one różne kształty, potrafią się łączyć ze sobą. Można je spotkać wszędzie: w glebie, wodzie, innych żywych organizmach, ale też w lodowcach, gejzerach czy nawet na terenach radioaktywnych. Jednokomórkowe organizmy bakteryjne istniały na Ziemi 3,2 mld lat temu. Przeżyły wszystkie klęski, które doprowadziły do unicestwienia innych form życia. Dziś już wiemy, że to właśnie bakterie ukształtowały atmosferę naszej planety, wzbogacając ją w tlen. Ogromna różnorodność tej grupy organizmów przekłada się na zróżnicowanie ról, jakie one odgrywają, a nauka pisze coraz to nowsze scenariusze. Gdzie nie spojrzeć, tam bakterie. Właściwa mikrobiota przewodu pokarmowego to nieodzowny element sprawności układu odpornościowego. Bakterie jelitowe wpływają na nasz stan psychiczny, mogą być przyczyną nadwagi i otyłości. Tego typu doniesień publikowanych w czasopismach naukowych o dużym współczynniku oddziaływania jest wiele. W końcu lat 70. pojawiły się pierwsze informacje na temat „porozumiewania się” bakterii. Zjawisko to nazwano quorum sensing. Im bardziej zagłębiamy się w ten świat istniejący wokół nas i w nas samych, tym bardziej staje się on fascynujący. Niezawodnym przewodnikiem po królestwie bakterii jest prof. Waleria Hryniewicz.

Siłą rzeczy koncentrujemy się na tych bakteriach, które zakłócają funkcjonowanie organizmu, powodując choroby. Niestety walka z nimi jest coraz trudniejsza, a postępująca lekooporność tych mikroorganizmów sprawia, że coraz częściej obserwujemy zakażenia, których leczenie nie może być skuteczne ze względu na brak substancji aktywnych wobec drobnoustrojów będących przyczyną choroby. Potrzebujemy nowych antybiotyków, ale nie mniej ważne jest racjonalne stosowanie tych, które już mamy. Bakterie się bronią – rozwijają zmiany w genach, chromosomach. Obserwujemy zjawisko przekazywania genów oporności drogą horyzontalną, koniugacji (transpozony, plazmidy, kasety genowe), transformacji genetycznej lub transdukcji.

Pojawiają się nowe koncepcje wynikające z pogłębiania wiedzy o bakteriach. Zidentyfikowano związki chemiczne, dzięki którym organizmy te porozumiewają się ze sobą. Na podstawie tego odkrycia powstała idea przekazania drobnoustrojom błędnej informacji o złych warunkach rozwoju, niedostatecznej ilości pokarmu, licząc, że przejdą one w stan uśpienia w oczekiwaniu na bardziej dogodne warunki. Przyszłość pokaże, czy ta teoretycznie atrakcyjna metoda okaże się skuteczna.

Chcąc przybliżyć Państwu współczesne metody antybiotykoterapii ostrych bakteryjnych zakażeń skóry i tkanek podskórnych, dr Aneta Obcowska-Hamerska przygotowała pod czujnym okiem prof. Walerii Hryniewicz przegląd możliwości leczenia. Oczywiście podstawowym wyznacznikiem terapii jest ocena sytuacji klinicznej i wszędzie tam, gdzie to możliwe, konieczne jest chirurgiczne opracowanie rany, otwarcie ognisk ropnych itp.

Od lat jesteśmy świadkami dyskusji na temat skuteczności metod małoinwazyjnych w chirurgii onkologicznej. Czy aby na pewno wycięcie jest równie doszczętne jak w przypadku chirurgii klasycznej? Doc. Michał Pędziwiatr i dr Michał Natkaniec z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie napisali artykuł „Operacje nadnerczy technikami małoinwazyjnymi”. W pełni podzielam poglądy autorów na temat roli chirurgii małoinwazyjnej u chorych na guzy złośliwe. Liczy się przede wszystkim doświadczenie ośrodka i operatora. Niejednokrotnie zdarzyło mi się reoperować pacjentów po zabiegach klasycznych z powodów onkologicznych i wykonywać radykalizacje. Dostęp operacyjny jest jedynie pochodną umiejętności chirurga. Oczywistym problemem jest działanie oparte na dowodach naukowych (evidence-based medicine). Zebranie odpowiedniej grupy chorych w przypadku stosunkowo rzadkiego schorzenia jest możliwe jedynie poprzez centralizację leczenia.

Nie mam natomiast doświadczenia w operowaniu przepuklin drogą laparoskopową. Tym bardziej nie myślałem o zastosowaniu laparoskopii w przypadku zabiegów wykonywanych ze wskazań pilnych, gdzie możemy spodziewać się różnych powikłań wraz z martwicą jelita, niedrożnością. Prof. Stanisław Dąbrowiecki przedstawia Państwu istniejące poglądy na powyższy temat.

Chorzy na ostre zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu stanowią olbrzymi problem dla chirurgów i anestezjologów. Zdecydowanie odstąpiliśmy od prób interwencji chirurgicznej we wczesnym okresie. Jeśli tylko czynność przewodu pokarmowego jest zachowana, pacjenci żywieni są drogą dojelitową. Współczesne poglądy na leczenie chorych na ciężką postać zapalenia trzustki przedstawili dr Marek Wroński i dr Andrzej Chaber po kierunkiem prof. Macieja Słodkowskiego z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Z kolei o tym, jak leczyć chorobę hemoroidalną, napisali Daria Marcinkowska i dr Sławomir Glinkowski z Centrum Zdrowia w Tomaszowie Mazowieckim.

Opis przypadku przygotowali doc. Marek Stańczyk, lek. Monika Tukaj i dr Małgorzata Gewartowska ze Szpitala Wolskiego w Warszawie i Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN. Przedmiotem rozważań są znakomicie udokumentowane przypadki ciał obcych zaklinowane w przewodzie pokarmowym.

Dosyć często zdarza mi się pisać opinie o różnego rodzaju zdarzeniach medycznych dotyczących chirurgii. Zawsze staram się zaznaczyć, że opinia prowadzona z pozycji ex post nie zawsze jest obiektywna, ponieważ siłą rzeczy jest obarczona znajomością dalszego rozwoju wydarzeń. Na te i inne niebezpieczeństwa postępowania sądowego zwraca uwagę lek. Radosław Drozd.

Gorąco zachęcam Państwa do zapoznania się z treścią bieżącego wydania „Chirurgii po Dyplomie”.

Drodzy Czytelnicy, ponieważ zbliżają się Boże Narodzenie i Nowy Rok, mam niepowtarzalną okazję, aby w imieniu całego zespołu redakcyjnego „Chirurgii po Dyplomie” życzyć Państwu świąt prawdziwie świątecznych, radosnych, niosących spokój i odpoczynek oraz samych szczęśliwych zdarzeń w nadchodzącym 2020 roku.