Ostry dyżur

Niedrożność mechaniczna przewodu pokarmowego wymagająca szybkiej interwencji chirurgicznej

prof. dr hab. n. med. Dariusz Janczak

lek. Wojciech Sekula

dr n. med. Tadeusz Dorobisz

lek. Maciej Malinowski

Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Dariusz Janczak , Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ul. Borowska 213, 50-556 Wrocław, e-mail: dariusz.janczak@umed.wroc.pl

  • Omówienie najczęstszych przyczyn i objawów niedrożności przewodu pokarmowego  
  • Jak rozpoznać zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego? Na co należy zwrócić uwagę w wywiadzie i podczas badania lekarskiego?
  • Bóle brzucha i wymioty to objawy wielu schorzeń, nie tylko niedrożności – omówienie diagnostyki różnicowej  

Niedrożność przewodu pokarmowego pojawia się, kiedy prawidłowy pasaż treści pokarmowej przez przewód pokarmowy zostaje zaburzony. Może mieć charakter ostry lub przewlekły. Wyróżniamy niedrożność funkcjonalną wynikającą z zaburzenia prawidłowej fizjologii przewodu pokarmowego i mechaniczną powstałą na skutek fizycznej przeszkody.

Przyczynami niedrożności mechanicznej mogą być: zmiany zewnętrzne w stosunku do przewodu pokarmowego, zmiany śródścienne oraz zmiany w świetle przewodu pokarmowego. Niedrożność może być całkowita bądź częściowa. Szczególnym rodzajem całkowitej niedrożności jest zamknięta pętla – jest on spowodowany przez dwie przeszkody odcinające całkowicie odcinek jelita i szybko prowadzi do powikłań1.

Patofizjologia

Niedrożność powoduje poszerzenie światła przewodu pokarmowego proksymalnie od przeszkody, natomiast dalszy odcinek staje się spadnięty w miarę opróżniania treści pokarmowej przy zachowanej perystaltyce. Połykane powietrze oraz gazy powstałe w wyniku fermentacji gromadzą się w niedrożnej części przewodu pokarmowego, nasilając poszerzenie światła przewodu pokarmowego. W przebiegu niedrożności postępuje obrzęk ściany, funkcje absorpcyjne zostają utracone, dochodzi do sekwestracji płynów w świetle przewodu pokarmowego. Dodatkowo wskutek przesięku następuje utrata płynów do wolnej jamy otrzewnej. Pojawiające się wymioty nasilają utratę wody i jonów. Dochodzi do hipowolemii.

Zaburzenie pasażu przewodu pokarmowego i namnażanie bakterii mogą prowadzić do ich pojawienia się w świetle jelita cienkiego normalnie wolnego od bakterii. To z kolei powoduje, że wymioty mają charakter jelitowy lub kałowy.

Wskutek rozszerzania ściany przewodu pokarmowego może dojść do ucisku na śródścienne naczynia i zaburzenia perfuzji. Niedostateczna perfuzja powoduje niedokrwienie, co może doprowadzić do martwicy ściany i perforacji. Zaburzenia perfuzji, niedokrwienie i w konsekwencji martwica ściany zachodzą także przy zamknięciu – uciśnięciu naczyń zaopatrujących wskutek skrętu jelita wraz z krezką lub ucisku krezki z naczyniami części przewodu pokarmowego, jak np. w uwięźniętej przepuklinie. Dochodzi wtedy do zadzierzgnięcia – strangulacji1,2.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Epidemiologia

Ostra niedrożność przewodu pokarmowego to częste schorzenie wymagające interwencji chirurgicznej. Aż 70-80% wszystkich niedrożności przewodu pokarmowego stanowi niedrożność jelita cienkiego. Nieznacznie [...]

Czynniki ryzyka

Najważniejszymi czynnikami ryzyka występowania niedrożności przewodu pokarmowego są: przebyte operacje w zakresie jamy brzusznej i miednicy mniejszej, przepukliny, choroby zapalne jelit, zwiększone ryzyko [...]

Objawy kliniczne

Typowe objawy niedrożności przewodu pokarmowego to: bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcie brzucha, zatrzymanie gazów i stolca. Dolegliwości mogą mieć nagły początek i charakter [...]

Wywiad

W wywiadzie należy uwzględnić czynniki ryzyka pozwalające ustalić wstępną etiologię niedrożności oraz przyjmowane przez pacjenta leki i substytuty wpływające na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. [...]

Badanie lekarskie

Podczas badania przedmiotowego powinno się określić stan ogólny pacjenta i ustalić ewentualne dolegliwości związane z niedrożnością przewodu pokarmowego, w szczególności odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe, objawiające [...]

Diagnoza

Na podstawie zebranego wywiadu, określenia czynników ryzyka i badania przedmiotowego można z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać niedrożność przewodu pokarmowego, a także ustalić wstępną jej etiologię. [...]

Diagnostyka różnicowa

Bóle brzucha i wymioty mogą być objawami wielu schorzeń.

Wstępne leczenie

Pacjent z rozpoznaną lub podejrzewaną niedrożnością mechaniczną przewodu pokarmowego wymaga wstępnego leczenia – wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych i założenia zgłębnika nosowo-żołądkowego – przed przekazaniem [...]

Podsumowanie

Niedrożność przewodu pokarmowego to jedno z najczęstszych schorzeń jamy brzusznej, które prowadzą do powikłań zagrażających pogorszeniem ogólnego stanu chorego i zgonem. Pacjent wymaga [...]

Do góry