Temat numeru
Chirurgiczne aspekty leczenia wola guzowatego obojętnego
prof. dr hab. n. med. Ireneusz Nawrot1
prof. dr hab. n. med. Marcin Barczyński2
- Czym jest wole? Jak je rozpoznawać i leczyć?
- Usystematyzowanie wiedzy na temat wola guzowatego obojętnego w zakresie jego anatomii, fizjologii, diagnostyki i wybranych aspektów leczenia chirurgicznego
Tarczyca to największy nieparzysty gruczoł dokrewny położony typowo w przednio-dolnej części szyi. Anatomicznie zbudowana jest z dwóch płatów połączonych węziną, a ponad nią dodatkowo u 10-25% osób może występować zanikowy płat piramidowy będący pozostałością dolnego odcinka przewodu tarczowo-językowego. Zlokalizowana jest między tętnicami szyjnymi wspólnymi zarówno bocznie, jak i do przodu w stosunku do tchawicy. Według piśmiennictwa prawidłowe wymiary płata bocznego nie przekraczają 4-5 cm w osi długiej, 2-3 cm w wymiarze poprzecznym i 1,5-2 cm w osi przednio-tylnej. Masa tarczycy u zdrowych osób dorosłych waha się od 15 g do 30 g, co przekłada się na objętość 13-18 ml u kobiet i 15-25 ml u mężczyzn. Wymiary płata tarczycy możemy dokładnie określić w badaniu ultrasonograficznym (USG), a objętość pojedynczego płata bocznego wyliczyć za pomocą zmodyfikowanego wzoru na objętość elipsoidy obrotowej:
V (ml) = π/6 × szerokość (cm) × grubość (cm) × długość (cm)
Arbitralnie przyjęto, że całkowita objętość gruczołu tarczowego to suma objętości obu płatów bocznych bez uwzględnienia objętości węziny i płata piramidowego.
Definicja wola
W populacji dorosłych wolem nazywamy powiększenie płata tarczycy ponad wartości określone dla danej płci. W badaniu przedmiotowym wielkość płata tarczycy możemy porównać z wielkością paliczka dystalnego kciuka osoby badanej – prawidłowo obie te wielkości powinny być takie same. Obiektywnie rozpoznanie wola ustalamy na podstawie pomiarów tarczycy dokonanych w badaniu USG, gdy wyliczone wartości objętości płata przekraczają górną granicę normy. Wole znacznie powiększone stwierdzamy, gdy jego objętość przekracza 40 ml, a wole olbrzymie – ponad 100 ml1-3 (ryc. 1). Do oceny wielkości wola bardzo użyteczna jest 3-stopniowa skala World Health Organization (WHO), w której:
- stopień 0 oznacza brak wola
- stopień 1 oznacza wole wyczuwalne, niewidoczne w zwykłym ułożeniu głowy, lub obecność guzka nawet bez powiększenia gruczołu
- stopień 2 oznacza wole wyczuwalne i widoczne w zwykłym ułożeniu głowy.
W zależności od lokalizacji wola w stosunku do śródpiersia rozróżniamy wole zamostkowe lub śródpiersiowe, gdy płat (bądź płaty) gruczołu w zwykłym ułożeniu głowy sięga (sięgają) poniżej wcięcia jarzmowego mostka lub co najmniej do rozwidlenia tchawicy. W terminologii wola śródpiersiowego wyróżniamy wole pierwotne, będące odszczepioną ektopową tkanką tarczycy, i wtórne, powstałe wskutek rozrostu położonej na szyi tarczycy1.
