Ostre niedokrwienie kończyn dolnych jest jednym z najcięższych stanów w chirurgii naczyniowej, stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia chorego. Definiujemy je jako nagłe przerwanie dopływu krwi do kończyny¹. O ostrym niedokrwieniu mówimy, gdy objawy trwają do 14 dni, a jeśli ten okres jest dłuższy, określamy je jako krytyczne¹.

Ostre niedokrwienie kończyn dolnych dotyka w przybliżeniu 1000-1500/10 000 osób rocznie², średnia wieku pacjenta z tym rozpoznaniem wynosi 76 lat². Niestety mimo stosowania nowych, małoinwazyjnych technik diagnostycznych i leczniczych śmiertelność chorych nadal jest bardzo duża – 30-dniowa wynosi 20%, a roczna nawet do 40%³. Ponadto liczba związanych z tym stanem amputacji kończyn dolnych pozostaje na stałym, wysokim poziomie około 15%^3,4. Należy to tłumaczyć na dwa sposoby: obecnie ostre niedokrwienie kończyn częściej występuje u osób starszych niż w przeszłości, a starsza populacja pacjentów dotknięta jest wieloma chorobami współistniejącymi, co nie pozostaje bez wpływu na wyniki leczenia.

Warto pamiętać o tym, że ostre niedokrwienie – podobnie jak ostry zespół wieńcowy – jest schorzeniem, w którym czas rozpoczęcia leczenia specjalistycznego ma zasadniczy wpływ na dalsze losy chorego.

Etiologia ostrego niedokrwienia kończyn dolnych

Głównymi przyczynami ostrego niedokrwienia kończyn dolnych są zator oraz zakrzep⁴, dlatego odróżnienie tych dwóch jednostek ma kluczowe znaczenie dla postępowania leczniczego (tab. 1).

Zator jest najczęściej pochodzenia sercowego, powoduje go fragment oderwanej skrzepliny z jam lub zastawek serca – wówczas nazywa się go zatorem sercowo-tętniczym⁴. Z kolei źródłem zatorów tętniczo-tętniczych jest chorobowo zmieniona tętnica (zatory miażdżycowe, cholesterolowe)⁴. Szczególną postacią zatorowości jest tzw. mikrozatorowość – zespół niebieskich palców (blue toe syndrome) – powstająca wskutek oderwania się skrzepliny od tętniaka aorty brzusznej lub tętnicy podkolanowej⁴.

Oderwany zator płynie z prądem krwi i zatrzymuje się w naczyniach o mniejszym kalibrze – głównie są to rozwidlenia tętnic lub miejsca odejścia dużych bocznic. W kończynie dolnej zwykle takim miejscem jest podział tętnicy udowej wspólnej lub podkolanowej. Zator zlokalizowany na podziale aorty brzusznej zamyka obie tętnice biodrowe wspólne, co jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ oprócz niedokrwienia obu kończyn dolnych powoduje niedokrwienie narządów miednicy mniejszej.