Leczenie wbrew woli pacjenta stanowi naruszenie jego podstawowych praw i wolności. Jednym z podstawowych praw przysługujących pacjentom jest prawo do wyrażania zgody na zabiegi lecznicze, procedury medyczne czy diagnostykę. Kwestia postępowania wobec osób nieprzytomnych stanowi ogromny problem w praktyce medycznej, przede wszystkim dla lekarzy chirurgów, którzy chyba najczęściej muszą się mierzyć z takimi sytuacjami.

Cezura wieku

Osobą zdolną do skutecznego prawnie wyrażenia zgody jest wyłącznie pacjent powyżej 18 roku życia. Zgody na leczenie dziecka, które nie ukończyło 16 roku życia, udzielają rodzic lub opiekun ustawowy (ustanawiany przez sąd opiekuńczy, gdy dziecko nie ma rodziców). Uzyskanie zgody od osoby małoletniej jest natomiast konieczne, jeżeli ukończyła ona 16 lat – jest wówczas traktowana jak dorosły pacjent. W przypadku bowiem, gdy pacjent ukończył 16 lat, ale jeszcze nie ukończył 18 lat, i jest zdolny do świadomego wyrażenia zgody, obok zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego wymagana jest zgoda małoletniego pacjenta. Niezależnie jednak od wieku osoba nieprzytomna – co jest oczywiste – nie będzie w stanie samodzielnie wyrazić zgody na podjęcie względem niej jakichkolwiek czynności.

Jeśli chodzi o przeprowadzenie badania, przepisy dopuszczają zgodę opiekuna faktycznego, jednak zwykle osobę taką uważa się za sprawującą pieczę nad dzieckiem, nie zaś nad osobą nieprzytomną. Większość prawników opowiada się jednak za tym, że zgody na wykonanie samego badania może również udzielić osoba towarzysząca dorosłemu nieprzytomnemu pacjentowi – dotyczy to jednak mało ryzykownych, nieinwazyjnych czynności, takich jak np. wykonanie prześwietlenia, elektrokardiografii czy pobrania krwi. Mówi się w takim przypadku, że są to podstawowe czynności zmierzające na tym etapie wyłącznie do ustalenia stanu zdrowia pacjenta, nie zaś ingerujące mocniej w jego integralność fizyczną, dlatego możliwe jest skuteczne prawnie wyrażenie zgody nawet przez opiekuna faktycznego.

Problem ewentualnej nieskutecznej zgody nie leży jednak w podstawowych badaniach. W odniesieniu do nieprzytomnego pacjenta, niezależnie już od jego wieku, wątpliwości pojawiają się w przypadku konieczności przeprowadzenia jakiejkolwiek operacji cz...