Leczenie przeciwbólowe w opiece pooperacyjnej

dr hab. n. med. Jarosław Woroń

Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie

Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Jarosław Woroń

Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Wydział Lekarski,

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

ul. Grzegórzecka 16, 31-531 Kraków

e-mail: j.woron@uj.edu.pl

  • Mechanizmy powstawania bólu
  • Zasady farmakoterapii bólu pooperacyjnego
  • Jak kojarzyć leki przeciwbólowe?
  • Czego unikać w terapii bólu?

Ból opisywany jest jako przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkanki lub zagrażających ich urazem. Działanie bodźca bólowego generuje wiele procesów fizjologicznych nazwanych nocycepcją. Proces powstawania i kształtowania się odczucia bólu dzieli się na: transdukcję, przewodzenie, modulację i percepcję. Rozwój bólu ostrego (pooperacyjnego, pourazowego) jest niezwykle złożonym procesem. Podczas operacji (w czasie urazu) uwalniane są mediatory stanu zapalnego zawierające histaminę, leukotrieny, prostaglandyny, cytokiny, bradykininy i inne. Wymienione mediatory nasilają hiperalgezję w miejscu urazu i w okolicznych tkankach. Z neuronów doprowadzających (aferentnych) zostają uwolnione aminokwasy pobudzające (glutaminiany, asparaginiany) lub neuroprzekaźniki peptydowe (substancja P, neurokinina, kalcytonina, cholecystokinina i somatostatyna), które wpływają na przetwarzanie i modulację bólu. Nocyceptywna aktywność rdzenia kręgowego jest przewodzona do ośrodków wyższych w mózgu, gdzie ból jest modulowany pod wpływem m.in. endogennych opioidów, noradrenaliny, 5-hydroksytryptaminy (serotoniny, 5-HT). Te substancje modulujące są zdolne do wzmacniania lub hamowania bólu. Teoria analgezji multimodalnej, sugerowana i promowana w wielu zaleceniach postępowania z bólem ostrym, powinna zgodnie z założeniami oddziaływać na wielu poziomach powstawania i przetwarzania bodźca bólowego (działanie obwodowe, rdzeń kręgowy, ośrodki nadrdzeniowe), dzięki czemu oparta na niej terapia bólu jest skuteczniejsza niż metoda bazująca na oddziaływaniu na jednym z wymienionych poziomów1-5. Z tego powodu zaleca się racjonalne kojarzenie leków w leczeniu bólu. Multimodalna forma terapii bólu polega również na oddziaływaniu na każdą jego składową. W tabeli 1 zebrano mechanizmy działania leków analgetycznych i ich wpływ na poszczególne etapy powstawania bólu. Kombinacja wymienionych leków jest szczególnie zalecana w przypadku rozległych operacji oraz zabiegów wiążących się z dużym ryzykiem wystąpienia bólu przewlekłego. 

Przeprowadzenie wielu badań nad bólem oraz z dziedziny neurofizjologii pozwoliło na opracowanie strategii zapobiegania rozwojowi nadwrażliwości w okresie okołooperacyjnym. Celem tego postępowania jest zminimalizowanie aferentnej stymulacji nocyceptywnej występującej w czasie zabiegu lub zabezpieczenie ośrodkowego układu nerwowego przed jej nasileniem, co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia rozwoju obwodowej i ośrodkowej sensytyzacji6-11. W praktyce wyróżniamy:

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Farmakoterapia bólu pooperacyjnego

Grupa niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) obejmuje inhibitory cyklooksygenazy (COX) 1 i 2. Skuteczność tych dwóch typów inhibitorów COX po zabiegach operacyjnych/urazach, którym [...]

Podsumowanie

Farmakoterapia bólu w okresie okołooperacyjnym musi być zindywidualizowana pod względem zarówno wyboru leku, jak i jego dawkowania. Zawsze należy odpowiedzieć na 3 bardzo [...]

Do góry