Wytyczne

Chirurgiczne leczenie czerniaka według aktualnych wytycznych

dr n. med. Piotr Sęk

dr hab. n. med. Dariusz Nejc, prof. UM

Klinika Chirurgii Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
II Oddział Chirurgii Onkologicznej, Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi

Adres do korespondencji:

dr n. med. Piotr Sęk

II Oddział Chirurgii Onkologicznej,

Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii

im. M. Kopernika w Łodzi

ul. Pabianicka 62, 93-513 Łódź

e-mail: piotr.sek@office365.umed.pl

  • Zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorych na czerniaka skóry w świetle polskich wytycznych z 2022 roku
  • Ocena stopnia zaawansowania nowotworu i czynniki rokownicze
  • Znaczenie zabiegów chirurgicznych na różnych etapach leczenia chorych na czerniaka: biopsji wycinającej podejrzanych zmian barwnikowych skóry, biopsji węzła wartowniczego, limfadenektomii (uzupełniającej i terapeutycznej)

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. Podstawą jego rozpoznania jest biopsja wycinająca podejrzanych zmian barwnikowych. Wynik badania histopatologicznego dostarcza informacji o grubości czerniaka według Breslowa i obecności owrzodzenia. Dalsze postępowanie obejmuje radykalne wycięcie blizny oraz biopsję węzła wartowniczego. Stwierdzenie przerzutu w węźle wartowniczym jest wskazaniem do ścisłej obserwacji ultrasonograficznej. W przypadku pierwotnie klinicznie jawnych przerzutów do węzłów chłonnych zalecana jest limfadenektomia terapeutyczna. Chorzy narażeni na duże ryzyko nawrotu czerniaka powinni być kwalifikowani do uzupełniającego leczenia systemowego.

Chirurgia jest niezbędna do rozpoznania czerniaka i stanowi podstawę radykalnego leczenia pacjentów z tym nowotworem. W Polsce obowiązują wytyczne opracowane przez zespół ekspertów pod kierownictwem prof. Piotra Rutkowskiego1. Obecnie dostępne są rekomendacje z 2022 roku. Jeśli chodzi o zalecenia światowe, to najbardziej aktualne są amerykańskie wytyczne National Comprehensive Cancer Network (NCCN; w chwili pisania niniejszej pracy dostępne były w wersji 2.2022)2. Warto podkreślić, że polskie zalecenia z 2022 roku uwzględniają rekomendacje amerykańskie oraz europejskie (European Society for Medical Oncology [ESMO]). W niniejszej pracy wykorzystano przede wszystkim polskie wytyczne postępowania.

Epidemiologia

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. W warunkach polskich nie występuje on zbyt często. Według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2019 roku odnotowano blisko 3750 nowych zachorowań (u 1750 mężczyzn i 2000 kobiet), a zmarło z powodu czerniaka prawie 1450 osób. Z dostępnych danych wynika, że liczba nowych przypadków z roku na rok rośnie. W latach 1980-2010 liczba zachorowań na ten nowotwór wzrosła nawet 3-krotnie1.

Etiologia

Za najważniejszy czynnik zwiększający ryzyko zachorowania na czerniaka uważa się nadmierne narażenie na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Dotyczy to zarówno jego naturalnego źródła w postaci promieni słonecznych, jak i sztucznego, np. stosowaneg...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Diagnostyka i objawy

Czerniaki skóry rozwijają się w skórze niezmienionej lub na podłożu już istniejących zmian barwnikowych. Diagnostyka w kierunku tego nowotworu opiera się na badaniach [...]

Ocena stopnia zaawansowania

Współcześnie klasyfikacja stopnia zaawansowania klinicznego i patologicznego czerniaka skóry jest oparta na systemie TNM z 2017 roku (tab. 3 i 4)7. <<<|Tabela 3>>><<<|Tabela 4>>>Po [...]

Leczenie

W przypadku rozpoznania czerniaka w preparacie z biopsji wycinającej konieczne jest wycięcie blizny. Zakres wycięcia jest określony przez grubość czerniaka według Breslowa1:

Wznowy miejscowe/zmiany satelitarne/przerzuty in-transit

Zmiany satelitarne (mikro- i makroskopowe) oraz przerzuty in-transit to zmiany na przebiegu naczyń chłonnych wykrywane klinicznie lub histologicznie w skórze i/lub tkance podskórnej. [...]

Przerzuty odległe

Rokowanie chorych z przerzutami odległymi jest złe. Czynnikami o istotnym znaczeniu rokowniczym w stadium uogólnienia choroby są: stan sprawności pacjenta (według skali Eastern Cooperative [...]

Obserwacja po zakończonym leczeniu

Rodzaj, częstotliwość i długość prowadzonej obserwacji ustala się na podstawie szacowanego ryzyka nawrotu choroby, w zależności od pierwotnego stopnia zaawansowania nowotworu i czynników ryzyka [...]

Podsumowanie

Zabiegi chirurgiczne są wykonywane na wielu etapach leczenia chorych na czerniaka. Podstawą rozpoznania nowotworu jest biopsja wycinająca podejrzanych zmian barwnikowych, którą [...]

Do góry