Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. Podstawą jego rozpoznania jest biopsja wycinająca podejrzanych zmian barwnikowych. Wynik badania histopatologicznego dostarcza informacji o grubości czerniaka według Breslowa i obecności owrzodzenia. Dalsze postępowanie obejmuje radykalne wycięcie blizny oraz biopsję węzła wartowniczego. Stwierdzenie przerzutu w węźle wartowniczym jest wskazaniem do ścisłej obserwacji ultrasonograficznej. W przypadku pierwotnie klinicznie jawnych przerzutów do węzłów chłonnych zalecana jest limfadenektomia terapeutyczna. Chorzy narażeni na duże ryzyko nawrotu czerniaka powinni być kwalifikowani do uzupełniającego leczenia systemowego.

Chirurgia jest niezbędna do rozpoznania czerniaka i stanowi podstawę radykalnego leczenia pacjentów z tym nowotworem. W Polsce obowiązują wytyczne opracowane przez zespół ekspertów pod kierownictwem prof. Piotra Rutkowskiego¹. Obecnie dostępne są rekomendacje z 2022 roku. Jeśli chodzi o zalecenia światowe, to najbardziej aktualne są amerykańskie wytyczne National Comprehensive Cancer Network (NCCN; w chwili pisania niniejszej pracy dostępne były w wersji 2.2022)². Warto podkreślić, że polskie zalecenia z 2022 roku uwzględniają rekomendacje amerykańskie oraz europejskie (European Society for Medical Oncology [ESMO]). W niniejszej pracy wykorzystano przede wszystkim polskie wytyczne postępowania.

Epidemiologia

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. W warunkach polskich nie występuje on zbyt często. Według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2019 roku odnotowano blisko 3750 nowych zachorowań (u 1750 mężczyzn i 2000 kobiet), a zmarło z powodu czerniaka prawie 1450 osób. Z dostępnych danych wynika, że liczba nowych przypadków z roku na rok rośnie. W latach 1980-2010 liczba zachorowań na ten nowotwór wzrosła nawet 3-krotnie¹.

Etiologia

Za najważniejszy czynnik zwiększający ryzyko zachorowania na czerniaka uważa się nadmierne narażenie na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Dotyczy to zarówno jego naturalnego źródła w postaci promieni słonecznych, jak i sztucznego, np. stosowaneg...